گفتگوی اینترنتی
گپ یا چت در فارسی اصطلاحی به معنای گفتگوی اینترنتی است. اگرچه فرهنگستان زبان فارسی واژه گپ را معادل این واژه قرار داده‌است اما این واژه چندان مورد استقبال عمومی قرار نگرفته‌است. این واژه خلاصه شده Online chat از زبان انگلیسی است.
فن آوری
در ابتدا برای چت اینترنتی از پروتوکل آی آر سی استفاده می‌شد. اما اکنون از طریق سایر پروتکلها نیز این کار امکان پذیر می باشد.
نرم‌افزارهای چت
برای چت نرم‌افزارهای زیادی مانند آی‌آرسی، یاهو مسنجر، ام اس ان مسنجر، گوگل تاک، اسکایپ و پیام‌رسان ویندوز لایو وجود دارد. نرم افزار های چت هم اکنون در موبایل هم افزایش چشم گیری داشته اند و کاربران خاص خود را دارند.
تالار گفتگو
تالار گفتگو یا فروم (به انگلیسی: forum) به برنامه‌های مبتنی بر وب گفته می‌شود که برای نگهداری بحث‌ها و نوشته‌های کاربرهای یک وبگاه به کار می‌روند. در تالار گفتگو معمولاً افراد سؤالات خود را مطرح می‌کنند و سایر کاربران به این سؤالات پاسخ می‌دهند.
علاوه بر این تالارهای گفتگو به جز سؤال پرسیدن می‌توانند واسطهٔ بحثی در هر زمینه باشند و افراد می‌توانند نظریات و عقیده‌های خود را برای دیگران بیان کنند.
پیام‌رسانی فوری
پیام رسانی فوری (به انگلیسی: Instant Messaging) که به شکل کوتاه IM خوانده می‌شود، گونه‌ای از ارتباط مستقیم متنی بی درنگ(real-time) بین دو یا چند فرد با استفاده از رایانه شخصی با دستگاههای دیگر و از طریق یک کارخواه نرم افزاری(Software Client) مشترک است. متن کاربر بر روی یک شبکه مانند اینترنت منتقل می‌شود. کارخواه‌های نرم افزاری پیشرفته تر پیام رسانی فوری رده‌های بالاتری از ارتباط مانند تماس تصویری یا صوتی را عرضه می‌کنند.
تعریف
«پیام رسانی فوری» در زیر چتر واژه «گپ» برخط (online chat) قرار می‌گیرد از این رو که یک سیستم ارتباطی شبکه‌ای متنی بی درنگ است. وجه تمایز آن در این است که بر پایه کارخواه(client)هایی کار می‌کند که امکان اتصال بین گروهی از کاربران شناخته شده مشخص (که در انگلیسی به آن Friend List، Buddy List و Contact List گفته می‌شود) را تسهیل می‌کند اما گپ برخط برنامه‌های وبی که امکان ارتباط بین کاربران ناشناس در محیط‌های چند کاربره فراهم می‌آورند را نیز دربر می‌گیرد.
مرور کلی
پیام رسانی فوری گردایه‌ای از فناوری هاست که برای ایجاد ارتباط متنی بی درنگ بین دو یا چند شرکت کننده بر روی اینترنت یا انواع دیگر شبکه‌ها استفاده می‌شود.آنچه که اهمیت بیان دارد این است که پیام رسانی فوری و گپ برخط با فناوریهایی مانند پست الکترونیک در این است که در همزمانی و بی درنگ بودن ارتباط بین کاربران است. برخی از سیستمها امکان ارسال پیام برای کاربرانی که وارد سیستم نشده اند(پیام‌های برون خط (به انگلیسی: offline messages)) را دارند و این کارکرد مشابه سیستم پست الکترونیک است زیرا همزمانی ارتباط از بین می‌رود.
پیام رسانی فوری با داشتن امکان جواب دادن آنی، ارتباطی موثر و کارآمد را برقرار می‌کند. در بعضی از موارد پیام رسانی فوری ویژگیهای اضافی را ارائه می‌دهد که بر محبوبیت آن می‌افزایند. مثلا به کاربران اجازه می‌دهد یکدیگر را از طریق وب بین ببینند. و یا مستقیما و به رایگان با استفاده از میکروفن و هدفون یا بلندگو با یکدیگر حرف بزنند. بسیاری از برنامه‌های کارخواه(client) امکان انتقال پرونده را فراهم می‌کنند هر چند که غالبا در مورد حجم پرونده محدودیت وجود دارد.
عموما می‌توان متن مکالمه‌ها را برای مراجعه بعدی ذخیره کرد. پیامها غالبا در یک تاریخچه پیام محلی ذخیره می‌گردند و از این نظر به ماهیت ماندگار نامه‌های الکترونیکی شبیاهت دارد.
تاریخچه
پیام رسانی فوری کهن تراز اینترنت است. اولین بار بر روی سیستم عاملهای چند کاربره مانند سی تی اس اس(CTSS) و مالتیکس (Multics) در اواسط دهه 1960 پدیدار شد. در آغاز این سیستمها برای آگاهی و اخطارهای سرویسهایی مثل چاپ استفاده می‌شد اما بهدا گسترش یافت تا برقراری ارتباط بین کاربران مختلف یک ماشین را تسهیل نماید. همزمان با گسترش شبکه‌ها در اواسط دهه 1960 پروتکلها نیز با آنها توسعه یافتند. برخی از اینها از پروتکلهای نظیر-به-نظیر استفاده می‌کردند(مانند talk, ntalk, ytalk) در حالیکه برخی از آنها نیازمند این بودند مه همه به یک کارساز(سرور) متصل شوند(مانند talker, IRC) در دوران رواج پدیده بی بی اس (BBS) که در خلال دهه 1980 اوج گرفت، برخی از سیستمها امکان گپ زدن مشابه به پیام رسانی فوری را اضافه نمودندکه میزگرد فریلنسین (Freelancin' Roundtable) نمونه بارز این سیستمها بود.
در نیمه دوم دهه ۱۹۸۰ و اوایل دهه ۱۹۹۰، سرویس برخط (online) کوانتوم لینک برای رایانه‌های کمودور۶۴ امکان تبادل پیام بین مشتریانی که به این سرویس متصل بودند را فراهم می‌کرد که آن را پیام برخط (OLM) می‌خواندند. کوانتوم لینک بعدها به امریکاآنلاین (America Online) تغییر نام داد و پیام رسان فوری AOL را بوجود آورد. کوانتوم لینک تنها برای کمودورهای ۶۴ ساخته شده بود و از سیستم پتسکی(PETSCII) کمودور برای متن و گرافیک استفاده می‌کرد.صفحه به بخشهایی تقسیم می‌شد و پیام‌های OLM بر روی نوار زرد رنگی نماشی داده می‌شدو با کلمات «پیام از: » آغاز می‌شدولیستی از گزینه‌ها برای پاسخگویی ارائه می‌شد. ازاین رو می‌توان آن را نوعی واسط کاربر گرافیکی (GUI) دانست که البته بسیار ابتدایی تر از برنامه‌های پیام رسانی یونیکس و ویندوز و مکینتاش بود که بعد از آن بوجود آمدند. OLM جزو سرویسهای افزوده کوانتوم لینک بود و کاربران می‌بایست مبلغی اضافی به ازای هر دقیقه علاوه بر هزینه ماهانه معمول سرویس کوانتوم لینک بپردازند.
برنامه‌های پیام رسانی فوری اینترنتی و مدرن با واسط کاربری گرافیکی به شکل امروزی آن از اواسط دهه ۱۹۹۰ با PowWow، آی‌سی‌کیو و AIM آغاز شد.AOl بعدها شرکت Mirabilis، سازنده ICQ را خرید. پند سال بعد ICQ که اکنون توسط AOL اداره می‌شد دو امتیاز انحصاری برای پیام رسانی فوری از اداره ثبت اختراعات امریکا در یافت نمود. در همین هنگام سایر شرکتها نیز محصولات خود را بیرون دادند(Excite Ubique، MSN و Yahoo) که هرکدام از پروتکل و برنامه کارخواه(Client) اختصاصی خود استفاده می‌کردند و اگر کسی می‌خواست در پند شبکه باشد باید نرم افزارهای همه آنها را اجرا می‌کرد. در ۱۹۹۸، IBM نرم افزاری به نام IBM Lotus Sametime ارائه داد.
در سال 2000 یک برنامه متن باز و پروتکلی بر پایه استانداردهای باز به نام Jabber ایجاد شد. این پروتکل تحت نام پروتکل گسترش پذیر حضوروپیام رسانی (Extensible Messaging and Presence Protocol) استاندارد شدکه غالبا به اختصار XMPP خوانده می‌شود. کارساز[]های XMPP می‌توانند به عنوان دروازهای به پروتکلهای دیگر پیام رسانی فوری عمل کند و نیاز به استفاده از چندین کارخواه(کلاینت) متفاوت را کاهش می‌دهد. کاربران می‌توانند از پروتکلهای پیام رسانی رایج مختلف با یک کارخواه و کتابخانه ویژه آن پروتکل استفاده کنند.IBM Lotus Sametime در نسخه منتشرشده در نوامبر ۲۰۰۷ پشتیبانی از دروازه IBM Lotus Sametime برای XMPP رااضافه نمود.
در حال حاضر شبکه‌های اجتماعی نیز امکانات پیام رسانی فوری را ارائه می‌دهند.
بسیاری از سرویسهای پیام رسانی فوری از ویژگیهای تماس تصویری، VoIP و کنفرانس مجازی پشتیبانی می‌کنند. کنفرانسهای مجازی می‌توانند از تماسهای تصویری و پیام رسانی فوری با هم استفاده کنند. برخی از شرکتهای پیام رسانی فوری به اشتراک گذاری میزکار، رادیوی اینترنتی(IP Radio) و تلویزیون اینترنتی(IPTV) را نیز به سرویسهای قبلی اضافه نموده‌اند.
«پیام رسان فوری» نام تجاری خدماتی است که به نام شرکت تایم وارنر ثبت شده‌است، و نمی‌تواند در مورد نرم افزارهایی که با AOL مرتبط نیستند در امریکا به کار رود. به همین دلیل سازندگان نرم افزار پیام رسانی که پیشتر به نام گیم (Gaim) خوانده می‌شد، در آوریل 2007 اعلام نمودند که نام این نرم افزار را به پیجین (Pidgin) تغییر داده اند.
نرم‌افزارهای کارخواه
معمولا هر سرویس پیام رسانی فوری مدرنی، نرم افزار کارخواه خود را عرضه می‌کند که می‌تواند به صورت نرم افزار قابل نصب ویا برپایه مرورگر باشد. عموما هر نرم افزار تنها با سرویس شرکت خود کار می‌کند، اما پاره‌ای از آنها امکان محدودی برای کار با سرویسهای شرکتهای دیگر نیز دارند. نرم افزارهایی نیز از طرف شرکتهای سومی ارائه شده‌است که امکان اتصال به اکثر سرویس دهنده‌های اصلی پیام رسانی فوری را دارند. نمونه‌هایی از این نرم افزارها عبارتند از : Pidgin، Trillian، Meebo، Adium، Qnext پیام‌رسان میراندا و Digsby.
هم‌کنش‌پذیری
پنجره گپ چند صفحه‌ای پیجین(Pidgin) در لینوکس
نرم افزارهای پیام رسانی فوری استاندارد رایگان کارکردهایی چون انتقال فایل، لیست تماس‌ها و امکان باز کردن چند پنجره گفتگوی همزمان را ارائه می‌دهند. این ممکن است نیازهای یک کسب و کار کوچک را برطرف نماید اما سازمانهای بزرگ به نرم افزارهای پیچیده تری نیاز دارند که بتوانند با یکدیگر کار کنند. راهی که پیش روی این سازمانهاست استفاده از نسخه‌های سازمانی برنامه‌های پیام رسانی فوری است. این برنامه‌ها شامل عناوینی چون XMPP، IBM Lotus Sametime، Microsoft Office Communicator وغیره میباشند که اغلب با سایر نرم افزارهای سازمانی مثل سیستم‌های گردش کار به شکل یکپارچه کار می‌کنند. این نرم افزارهای سازمانی و یا یکپارچه‌سازی نرم‌افزارهای سازمانی (EAI) غالبا با محدودیت‌هایی نظیر دخیره اطلاعات در یک قالب مشترک ساخته می‌شوند.
تلاش‌های بسیاری جهت ایجاد یک استاندارد یگانه برای پیام رسانی فوری انجام شده‌است : پروتکلهای SIP و SIMPLE گروه ویژه مهندسی اینترنت، APEX، Prim، XMPP و IMPS.
بیشتر تلاش‌ها در جهت ایجاد یک استاندارد یکتا برای عرضه‌کنندگان اصلی پیام رسانی فوری (مانند AOL, Yahoo, Microsoft) با شکست مواجه شده و هریک به استفاده از پروتکلهای اختصاصی خود ادامه می‌دهند.
اما درحالی که بحث‌ها در IETF به بن بست رسیده بود، رویترز اولین توافقنامه اتصال بین سرویس دهنده‌ها را در سپتامبر ۲۰۰۳ امضا نمود. این توافقنامه به کاربران AIM، ICQ و MSN امکان می‌داد تا با همتاهای پیام‌رسانی رویترز حرف بزنند و بالعکس. پیرو این اتفاق، مایکروسافت، یاهو و امریکا آنلاین معامله‌ای را منعقد نمودند که مطابق آن کاربران Live Communication Server مایکروسافت می‌توانستند با سایر کاربران عمومی پیام رسانی فوری حرف بزنند. طی این معامله SIP/SIMPLE به عنوان استاندارد هم‌کنش‌پذیری پروتکلها تعیین شد. جدای از این موارد، مایکروسافت و یاهو در ۱۳ اکتبر ۲۰۰۵ اعلام کردند که از ربع سوم سال ۲۰۰۶ با استفاده از استاندارد SIP/SIMPLE با یکدیگر هم‌کنش‌پذیر خواهند بود. به دنبال آن در دسامبر ۲۰۰۵ گوگل و یاهو قرارداد شراکت راهبردی را امضا نمودند که مطابق آن کاربران گوگل تاک می‌توانند با کاربران ICQ و AIM حرف بزنند به شرط آنکه یک حساب AIM نیز داشته باشند.
دو راه برای آمیختن پروتکلهای نامتجانس وجود دارد:
یک راه، ترکیب پروتکلهای مختلف در برنامه کارخواه پیام رسانی فوری (IM Client) است.
راه دیگر ترکیب پروتکلهای متفاوت در برنامه کارساز پیام رسانی فوری(IM Server) است. این روش وظیفه ارتباط با سرویسهای دیگر را به گردن کارساز(سرور) می‌اندازد. کارخواه‌ها نیاز به دانستن پروتکلهای پیام رسانی فوری ندارند. مثلا LCS 2005 Public IM Connectivity.این دیدگاه در کارسازهای XMPP رواج دارد. هرچند این گونه پروژه‌ها که با نام پروژه‌های انتقال خوانده می‌شوند، مانند هر پروژه دیگری که با پروتکلهای بسته و اختصاصی سر و کار دارد، از مشکلات مهندسی معکوس رنج می‌برند.
برخی رویکردها با محدودسازی دسترسی به کارساز، به سازمانها اجازه می‌دهد که یک شبکه پیام رسانی فوری خصوصی داشته باشند.(کل شبکه پیام رسانی فوری پشت دیواره آتش قرار می‌گیرد).درمقابل سیستم‌های پیام رسانی برخی سازمانها به کاربران ثبت شده اجازه می‌دهد تا از خارج شبکه محلی سازمان نیز با استفاده از پروتکل ایمن اچ تی تی پی اس(HTTPS)، به سیستم متصل شوند. یک کارساز پیام رسانی فوری اختصاصی از مزایایی چون لیست تماسهای از پیش آماده، تصدیق هویت یکپارچه (Integrated Authentication) و امنیت و محرمانگی بیشتر برخوردار است.
پاره‌ای از شبکه، تغییراتی به وجود آورده‌اند تا جلوی استفاده کارخواه‌های چند شبکه‌ای از شبکه خودشان را بگیرند. مثلا تریلیان (Trillian) مجبور به انتشار چندین بازبینی و وصله نرم افزاری شد تا کاربرانش بتوانند به شبکه‌های MSN و AOL و Yahoo متصل شوند. سرویس‌دهنده‌های اصلی مسایلی چون نیاز به توافقنامه رسمی و نگرانی‌های امنیتی را به عنوان دلایل این تغییرات عنوان کرده‌اند.
استفاده از پروتکلهای اختصاصی به این معنا بوده‌است که بسیاری از شبکه‌های پیام رسانی فوری با یکدیگر سازگار نیستند و افراد از برقراری ارتباط با دوستان خود در شبکه‌های دیگر ناتوان بوده‌اند.
پیام رسانی فوری سیار
پیام رسانی فوری سیار فناوری است که سبب می‌شود سرویسهای پیام رسانی فوری از دستگاههای سیار نیز قابل دسترسی باشند. این دستگاه‌ها شامل تلفن‌های همراه استاندارد، آی فون(iPhone)، بلک بری(blackberry)، آندروید(Android)، و دستگاههای مبتنی بر ویندوز موبایل می‌شود. این کار به دو طریق انجام می‌شود :
کارخواه‌های جاسازی شده(Embedded Clients) - برای هر دستگاه کارخواه ویژه آن طراحی شود.
بسترهای بدون کارخواه (Clientless Platforms) - برنامه بر پایه مرورگر که نیاز به بارگیری هیچ نرم‌افزار دیگری ندارد و به همه کاربران و دستگاههای مختلف اجازه می‌دهد که از این طریق به سرویس پیام رسانی اینترنتی آنها متصل شوند. در عمل قابلیت‌های محدود مرورگر هاباعث ایجاد مشکلاتی می‌شود.
در مرورگر وب
جی میل در صفحه وب خود قابلیت پیام رسانی فوری را دارد و می‌توان با یک مرورگر وب و بدون نیاز به بارگیری و نصب نرم افزار از آن استفاده کرد. بعدها یاهو و هات میل هم این ویژگی را پیاده کردند. وبگاه میبو (Meebo) هم امکان دسترسی به چندین سرویس پیام رسانی مختلف را فراهم می‌کند. این سرویس‌ها معمولاً محدود به متن هستند و شامل صدا و تصویر نمی‌شوند.
زبان پیام‌رسانی فوری
کاربران گاهی با استفاده از کلمات عامیانه اینترنتی و اشکال کوتا شده کلمات و عبارات سعی در سرعت دادن به مکالمه و کاهش تعداد دفعات فشردن کلیدها می‌کنند. این زبان کاملا جهانی شده‌است تا حدی که اصطلاحاتی مانند "lol" در مکالمات رو در رو هم به کار می‌روند.
احساسات اغلب به صورت کوتاه واختصاری بیان می‌شوند مثل LOL,BRB,TTYL که به ترتیب شکل کوتاه عبارات Laugh Out Loud,Be Right Back,Talk To You Later میباشند.
اما برخی سعی می‌کنند که احساساتشان را دقیقتر بیان کنند. ابراز احساساتی چون chortle,snort,guffaw یا eye-roll رواج بیشتری می‌یابند. همچنین استانداردهای مشخصی هستند که به تدریج به مکالمات راه می‌یابند مانند علامت «#» که لحن طعنه‌آمیزی به یک عبارت می‌بخشد. و یا «*» که نشان دهنده اشتباه گرامری یا املایی در پیام قبلی است و به دنبال آن اصلاحیه می‌آید.
کاربردهای تجاری
ثابت شده‌است که فناوری پیام رسانی فوری، از این لحاظ که پذیرش کاربرد آن در کسب و کار در وهله اول به صورت داوطلبانه و از جانب خود کارکنان آغاز شده‌است تا با اجبار رسمی یا تدارکات دپارتمان‌های فناوری اطلاعات، به فناوریهایی چون رایانه شخصی، پست الکترونیک و وب جهان گستر شباهت دارد. ده‌ها میلیون از حساب‌های کاربری پیام رسانی فوری توسط کارکنان شرکتها و یا دیگر سازمانها برای مقاصد تجاری استفاده می‌شوند.
در پاسخ به تقاضای موجود برای یک سیستم پیام رسانی در سطح تجاری که بتواند امنیت و قانونمند بودن را تضمین کند، گونه‌ای جدید از پیام رسانی فوری به نام «پیام رسانی فوری سازمانی» (Enterprise Instant Messaging یا به اختصار EIM) توسط شرکت نرم افزار |لوتوس (Lotus Software) در سال 1998 با افتتاح پروژه Lotus Sametime آغاز شد. پس از مدت کوتاهی مایکروسافت نیز نمونه مشابهی به نام پیام رسانی فوری مایکروسافت اکسچنج سرور روانه بازار نمود. بعدها بستر جدیدی به نام Microsoft Office Live Communication Server بوجود آورد و سپس در اکتبر 2007، Office Communication Server 2007 را منتشر ساخت. شرکت اوراکل نیز با معرفی Oracle BeeHive به این بازار پیوست. بسترهای EIM پیشرو در حال حاضر عبارتند از IBM Lotus، Microsoft Office Communication Server و Jabber XCP. علاوه بر اینها بسترهایی نیز هستند که برای یک صنعت خاص طراحی شده‌اند مانند Reuters Messaging و بلومبرگ (ابهام‌زدایی) که قابلیتهایی برای شرکتهای مالی در آنها تعبیه شده‌است.
مرور محصولات
محصولات پیام رسانی فوری را می‌توان به دو دسته تقسیم نمود : پیام رسانی فوری سازمانی (EIM) و پیام رسانی فوری مصرف کننده(CIM). راه حلهای سازمانی اغلب از یک کارساز پیام رسانی فوری داخلی استفاده می‌کنند اما این راه حل به ویژه برای کسب و کارهای کوچک با بودجه محدود، شدنی نیست. راه حل دوم که استفاده از CIM است که از مزیت پیاده سازی ارزان و عدم نیاز به سرمایه‌گذاری برای سخت افزار و نرم افزار برخوردار است.
برای مصارف سازمانی، به دلیل نگرانی‌های امنیتی، رمزگذاری(encryption) و بایگانی پیامها(message archiving) از اهمیت بسزایی برخوردارند. گاهی به دلیل استفاده از چند سیستم عامل مختلف در یک سازمان به نرم افزاری نیاز است که بیش از یک بستر را پشتیبانی کند. به عنوان مثال ممکن است در سازمانی برای دپارتمان‌های اداری از Windows XP و در بخش تولید نرم افزار از لینوکس استفاده کنند.
ریسک‌ها و مشکلات
اگرچه پیام رسانی فوری مزایای بسیاری به دنبال دارد، اما استفاده از آن ریسک‌ها و مشکلاتی را نیز به ویژه در محیط‌های کاری به همراه دارد. برخی از این ریسک‌ها و مشکلات عبارتند از :
ریسک‌های امنیتی (مثلا از پیام رسان فوری برای آلوده ساختن رایانه‌ها با ویروس و جاسوس‌افزار (Spyware) و اسب تروا و کرم استفاده می‌شود.
ریسک‌های سازگاری با قانون
استفاده نامناسب
درز اسرار تجارت
ریسک‌های امنیتی
کراکرها (هکرهای بدخواه یا هکرهای کلاه سیاه) پیوسته از پیام رسانی فوری به عنوان وسیله‌ای برای ترتیب دادن حملات فیشینگ(phishing)و ارسال یو آر ال‌های سمی و فایلهای آلوده به ویروس سود جسته‌اند و از سال 2004 تا 2007 به گفته مرکز امنیت پیام رسانی فوری بیش از 1100 حمله مجزا انجام داده‌اند. هکرها از دو راه برای تحویل کد بدخواه (malicious code) از طریق پیام رسانهای فوری دارند: تحویل ویروس، اسب تروا و جاسوس افزار در داخل فایلهای آلوده و یا استفاده از یک آدرس وب به همراه یک متن «مهندسی اجتماعی شده» که کاربر را می‌فریبد تا بر روی آن یوآرال کلیک نماید و اورابه وبگاهی هدایت می‌کند که نرم افزار بدخواه از آنجا بارگیری(download) می‌شود. ویروس‌ها، کرم‌های رایانه‌ای و اسبهای تروا از راه ارسال خودشان به لیست دوستان فردی که قبلا رایانه اش آلوده شده به سرعت تکثیر می‌شوند. یک حمله موثر توسط آدرس وب آلوده می‌تواند در مدتی کوتاه به ده‌ها هزار رایانه دیگر منتقل شود.
پیامها معمولاً به صورت متن ساده منتقل می‌شوند و از این رو در معرض استراق سمع(eavesdropping) قرار دارند. علاوه بر این نرم افزارهای پیام رسانی فوری پورتهای UDP را به روی دنیا باز می‌کنند و میزان خطر را با ایجاد نقاط آسیب پذیری افزایش می‌دهند.
ریسک‌های سازگاری با قانون
علاوه بر تهدیدات امنیتی، استفاده از پیام رسانی فوری در محل کار ریسک عدم رعایت قوانین و مقررات حاکم بر ارتباطات الکترونیکی در کسب و کار را به وجود می‌آورد. در کشور امریکا به تنهایی بیش از 10000 قانون ومقررات مختلف برای پیام رسانی الکترونیکی و نگهداری سوابق وجود دارد. که از این میان قانون ساربینز-اکسلی، HIPAA و SEC17a-3 شناخته شده ترند. بیشتر کشورهای دنیا مقرراتی برای پیام رسانی الکترونیکی و نگهداری سوابق الکترونیکی را مشابه به امریکا وضع می‌کنند. متعارف‌ترین مقررات مربوط به استفاده از پیام رسانی فوری در محل کار درمرتبط است با نیاز به تولید بایگانی ارتباطات تجاری که برای دولت یا درخواست قضایی تحت قانون قابل قبول باشد. بسیاری از ارتباطات پیام رسانی فوری در رده ارتباطات تجاری قرار می‌گیرند و باید بایگانی شده و قابل بازیابی باشند.
استفاده نامناسب
تمام انواع سازمانها باید از خود در مقابل مشکل استفاده نادرست کارکنانشان از پیام رسانی فوری مراقبت کنند. طبیعت غیر رسمی، سریع و به ظاهر ناشناس پیام رسانی فوری آن را کاندیدایی برای سو استفاده در محیط کار می‌کند.در اکتبر 2006 موضوع استفاده نامناسب از پیام رسانی فوری در محیط کار صفحه اول اخبار شد، وقتی که مارک فولی (Mark Foley)، یکی از اعضای کنگره امریکا پس از پذیرفتن ارسال پیام‌های فوری توهین آمیز با محتوای جنسی به یک فرد زیر سن قانونی از رایانه دفتر کنگره اش، از کرسی خود استعفا داد. رسوایی مارک فولی به پوشش رسانهای و سیل مقالات روزنامه‌ها در مورد خطرات استفاده نامناسب از پیام رسانی فوری در محیط کار انجامید. در بیشتر کشورها شرکتها مسوولیتی قانونی برای اطمینان از وجود یک محیط کار بدون آزار برای کارکنانشان هستند. استفاده از رایانه‌ها، شبکه‌ها و نرم افزارهای تحت مالکیت سازمان برای آزار یا پخش لطیفه‌ها و ادبیات نامناسب مشکلی است نه تنها به توهین کننده بلکه به استخدام کننده نیز مربوط است.
شمار کاربران
توجه داشته باشید که بسیاری از اعداد یاد شده در این بخش، مستقیما قابل مقایسه نیستند و پاره‌ای از آنها برپایه حدس و تخمین محاسبه شده‌اند.بعضی از اعداد توسط صاحبان کل یک سیستم پیام رسانی ارائه شده‌اند و بعضی توسط فروشندگان تجاری بخشی از یک سیستم توزیع شده. بعضی از شرکتها به انگیزه درآمد تبلیغاتی بیشتر ویا جذب شرکای تجاری و مشتریان، تمایل به بالاترنشان دادن شمار کاربران خود دارند.همچنین مهم است که در نظرداشته باشید که برخی از اعداد گزاش شده شمار کاربران فعال را نشان می‌دهندوبرخی شمار کلی کاربران را بازگو می‌کنند. برخی تنها کاربرانی را شامل می‌شوند که در دوره اوج مصرف وارد سیستم شده‌اند.
پیام‌رسان فوری
پیام‌رسان فوری گونه‌ای از ابزارهای ارتباطی بی‌درنگ هستند که معمولاً مبتی بر نوشته هستند. این متون از طریق ابزارهایی که توسط یک شبکه نظیر اینترنت مرتبط هستند هدایت می‌شود.
اتاق گفتگو
اتاق گفتگو یا چت روم (به انگلیسی: Chat room) به فضای مجازی ای گفته می‌شود که افراد در آن با هم ارتباط برقرار می‌کنند. نرم افزار یاهو مسنجر یکی از نرم‌افزارهای پرطرفدار برای چت در چت روم‌ها بود که توسط شرکت یاهو طراحی شده بود. یاهو از تاریخ ۱۴ دسامبر ۲۰۱۲ چت روم های خود را تعطیل کرده است و دیگر چنین چیزی در یاهو مسنجر دیده نمیشود.
تاریخچه
اولین چت برخط با نام تاکوماتیک (به انگلیسی: Talkomatic) توسط دوج برون و داوید آ ولی در سال ۱۹۷۴ بر روی سیستم پلاتو (به انگلیسی: PLATO System) در دانشگاه ایلینوی در اربانا شمپین طراحی شد.
این سیستم تا اواسط دهه ۱۹۸۰ میلادی در میان کاربرهای پلاتو بسیار استفاده می‌شد و تا ۵ کاربر به صورت همزمان می‌توانستند بر روی آن فعالیت کنند.
اینترنت
اینترنت (به انگلیسی: Internet) (مخفف interconnected networks شبکه‌های به هم پیوسته) را باید بزرگ‌ترین سامانه‌ای دانست که تاکنون به دست انسان طرّاحی، مهندسی و اجرا گردیده‌است. ریشهٔ این شبکهٔ عظیم جهانی به دههٔ ۱۹۶۰باز می‌گردد که سازمانهای نظامی ایالات متّحدهٔ آمریکا برای انجام پروژه‌های تحقیقاتی برای ساخت شبکه‌ای مستحکم، توزیع شده و باتحمل خطا سرمایه‌گذاری نمودند. این پژوهش به همراه دوره‌ای از سرمایه‌گذاری شخصی بنیاد ملی علوم آمریکا برای ایجاد یک ستون فقرات جدید، سبب شد تا مشارکت‌های جهانی آغاز گردد و از اواسط دههٔ ۱۹۹۰، اینترنت به صورت یک شبکهٔ همگانی و جهان‌شمول در بیاید. وابسته شدن تمامی فعّالیت‌های بشر به اینترنت در مقیاسی بسیار عظیم و در زمانی چنین کوتاه، حکایت از آغاز یک دوران تاریخیِ نوین در عرصه‌های گوناگون علوم، فن‌ّآوری، و به خصوص در نحوه تفکّر انسان دارد. شواهد زیادی در دست است که از آنچه اینترنت برای بشر خواهد ساخت و خواهد کرد، تنها مقدار بسیار اندکی به واقعیت درآمده‌است.
اینترنت سامانه‌ای جهانی از شبکه‌های رایانه‌ای بهم پیوسته‌است که از پروتکلِ «مجموعه پروتکل اینترنت» برای ارتباط با یکدیگر استفاده می‌نمایند. به عبارت دیگر اینترنت، شبکهٔ شبکه هاست که از میلیون‌ها شبکه خصوصی، عمومی، دانشگاهی، تجاری و دولتی در اندازه‌های محلی و کوچک تا جهانی و بسیار بزرگ تشکیل شده‌است که با آرایه وسیعی از فناوریهای الکترونیکی و نوری به هم متصل گشته‌اند. اینترنت در برگیرنده منابع اطلاعاتی و خدمات گسترده ایست که برجسته‌ترین آنها وب جهان‌گستر و رایانامه میباشند. سازمانها، مراکز علمی و تحقیقاتی و موسسات متعدد، نیازمند دستیابی به شبکه اینترنت برای ایجاد یک وبگاه، دستیابی از راه دور وی‌پی‌ان، انجام تحقیقات و یا استفاده از سیستم رایانامه، میباشند. بسیاری از رسانه‌های ارتباطی سنتی مانند تلفن و تلویزیون نیز با استفاده از اینترنت تغییر شکل داده‌اند ویا مجدداً تعریف شده‌اند و خدماتی جدید همچون صدا روی پروتکل اینترنت و تلویزیون پروتکل اینترنت ظهور کردند. انتشار روزنامه نیز به صورت وبگاه، خوراک وب و وب‌نوشت تغییر شکل داده‌است. اینترنت اشکال جدیدی از تعامل بین انسانها را از طریق پیام‌رسانی فوری، تالار گفتگو و شبکه‌های اجتماعی بوجود آورده‌است.
در اینترنت هیچ نظارت مرکزی چه بر امور فنّی و چه بر سیاستهای دسترسی و استفاده وجود ندارد. هر شبکه تشکیل دهنده اینترنت، استانداردهای خود را تدوین می‌کند. تنها استثنا در این مورد دو فضای نام اصلی اینترنت، نشانی پروتکل اینترنت و سامانه نام دامنه است که توسط سازمانی به نام آیکان مدیریت می‌شوند. وظیفه پی بندی و استاندارد سازی پروتکلهای هسته‌ای اینترنت، IPv4 و IPv6 بر عهده گروه ویژه مهندسی اینترنت است که سازمانی بین‌المللی و غیرانتفاعی است و هر فردی می‌تواند در وظایفشان با آن مشارکت نماید.
واژه‌شناسی
در زبان انگلیسی واژهٔ Intrnet هنگامی که به شبکه جهانی مبتنی بر پروتکل IP اطلاق می‌گردد، با حرف بزرگ در اول کلمه، نوشته می‌شود.
در رسانه‌ها فرهنگ عامه، گاه با اینترنت به صورت یک مقوله عمومی و مرسوم برخورد کرده و آن را با حرف تعریف و به صورت حروف کوچک می‌نگارند(the internet)
در برخی منابع بزرگ نوشتن حرف اول را به دلیل اسم بودن آن جایز می‌دانند نه برای صفت بودن این واژه.
واژهٔ لاتین the Internet چنانچه به شبکهٔ جهانی اینترنت اشاره کند، اسم خاص است و حرف اوّلش با حروف بزرگ آغاز می‌شود(I). اگر حرف اوّل آن کوچک باشد می‌تواند به عنوان شکل کوچک شده کلمه Internetwork برداشت شود که به معنی میان شبکه است. واژه "ابر" نیز به صورت استعاری، به ویژه در ادبیات رایانش ابری و نرم‌افزار به عنوان سرویس، برای اشاره به اینترنت به کار می‌رود.
اینترنت در برابر وب
غالباً در گفتگوهای روزمره از دو واژهٔ "وب" و "اینترنت"، به اشتباه، بدون تمایز زیادی استفاده می‌شود، امااین دو واژه معانی متفاوتی دارند. اینترنت یک سامانه ارتباطی جهانی برای داده هاست، زیرساختهای نرم‌افزاری و سخت‌افزاری است که رایانه‌ها در سراسر جهان به یکدیگر متصل می‌سازد. در مقابل، وب یکی از خدماتی (سرویس) است که بر روی اینترنت ارائه می‌شود و برای ارتباط از شبکه اینترنت بهره می‌جوید. وب مجموعه‌ای از نوشته‌های به هم پیوسته(web page) است که به کمک ابرپیوندها و آدرس جهانی(URL) به یکدیگر پیوند خورده‌اند.
وب شامل سرویسهای دیگر مانند رایانامه، انتقال فایل(پروتکل اف‌تی‌پی)، گروه خبری و بازی آنلاین است.
خدمات(سرویس)های یاد شده بر روی شبکه‌های مستقل و جدا از اینترنت نیز در دسترس هستند. وب به عنوان لایه‌ای در بالای اینترنت قرار گرفته و سطح بالاتری نسبت به آن قرار دارد.
تاریخچه
مبنای قابلیت‌های شبکه، وجود رایانه‌ها و استفاده از پردازشگرهای رمزگذار و رمزگشاست. وجود شبکه‌های مخابراتی که در ابتدا در قرن نوزدهم ایجاد شده بودند بنیانی مهم برای شکل‌گیری هر نوع شبکهٔ الکترونیکی محسوب می‌شدند و این پیشرفت‌ها با ایجاد نظریه اطلاعات در دهه 1940 تکمیل شدند و پیشرفت علم الکترونیک به کندی پیش می‌رفت. افتتاح پروژه اسپوتنیک توسط اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی زنگ خطر را برای ایالات متحده به صدا درآورد تا با تأسیس آرپا یا موسسه پروژه‌های تحقیقاتی پیشرفته در سال ۱۹۵۸ (میلادی) پیشروی در زمینه فناوری را بازیابد. آرپا اداره فناوری پردازش اطلاعات (IPTO) را تاسیس نمود تا پروژه SAGE راکه برای اولین بار سامانه‌های رادار سراسر کشور را با هم شبکه کرده بود پیشتر برد. هدف IPTO دست یافتن به راههایی برای پاسخ به نگرانی ارتش امریکا در باره قابلیت مقاومت شیکه‌های ارتباطیشان را پاسخ دهد، و به عنوان اولین اقدام رایانه هایشان را در پنتاگون، کوه چاین و دفتر مرکزی فرماندهی راهبردی هوایی (SAC) را به یکدیگر متصل سازد. جی.سی.آر لیکلایدر که از ترویج کنندگان شبکه جهانی بود به مدیریت IPTO رسید. لیکلایدر در سال ۱۹۵۰ (میلادی) پس از علاقه‌مند شدن به فناوری اطلاعات از آزمایشگاه روانشناسی صدا در دانشگاه هاروارد به ام آی تی رفت. در ام آی تی او در کمیته‌ای مشغول به خدمت شد که آزمایشگاه لینکلن را تاسیس کرد و بر روی پروژه SAGE کار می‌کرد. در سال ۱۹۵۷ (میلادی) او نایب رئیس شرکت بی بی ان (BBN) شد. در آنجا بود که اولین محصول PDP-۱ را خرید و نخستین نمایش عمومی اشتراک زمانی را هدایت نمود.
در IPTO جانشین لیکلایدر ایوان ساترلند، در سال ۱۹۶۵ (میلادی)، لارنس رابرتس را بر آن گماشت که پروژه‌ای را برای ایجاد یک شبکه آغاز نماید و رابرتس پایه این فناوری را کار پل باران نهاد. پل باران مطالعه جامعی را برای نیروی هوایی ایالات متحده آمریکا منتشر کرده بود که در آن پیشنهاد داده بود که برای دستیابی به استحکام و مقاومت در برابر حوادث از راهگزینی بسته کوچک استفاده شود. رابرتس در آزمایشگاه لینکلن ام آی تی کار کرده بود که هدف اولیه از تاسیس آن، پروژه SAGE بود. لئونارد کلینراک استاد دانشگاه کالیفرنیا تئوریهای زیربنایی شبکه‌های بسته را در سال ۱۹۶۲ (میلادی) و مسیریابی سلسله مراتبی را در سال ۱۹۶۷ (میلادی) ارائه کرده بود، مفاهیمی که زمینه ساز گسترش اینترنت به شکل امروزی آن شدند.
جانشین ساترلند، رابرت تیلور، رابرتس را قانع نمود که موفقیت‌های اولیه‌اش در زمینه راهگزینی بسته کوچک را گسترش دهد و بیاید و دانشمند ارشد IPTO شود. در آنجا رابرتس گزارشی با نام "شبکه‌های رایانه‌ای منابع مشترک" به تیلور داد، که در ژوئیه ۱۹۶۸ (میلادی) مورد تایید او قرار گرفت و زمینه ساز آغاز کار آرپانت در سال بعد شد. پس از کار فراوان، سرانجام در ۲۹ اکتبر ۱۹۶۹ دو گره اول آنچه که بعدها آرپانت شد به هم متصل شدند. این اتصال بین مرکز سنجش شبکه کلینراک در دانشکده مهندسی و علوم کاربردی UCLA و سامانه NLS داگلاس انگلبرت در موسسه تحقیقاتی SRI International در پارک منلو در کالیفرنیا برقرار شد. سومین مکان در آرپانت مرکز ریاضیات تعاملی Culler-Fried در دانشگاه کالیفرنیا، سانتا باربارا بود و چهارمی دپارتمان گرافیک دانشگاه یوتا بود. تا پایان سال ۱۹۷۹ (میلادی) پانزده مکان مختلف به آرپانت جوان پیوسته بودند که پیام آور رشدی سریع بود. آرپانت تنها یکی از اجداد اینترنت امروزی بود. در تلاشی جداگانه، دونالد دیویز نیز، در آزمایشگاه ملی فیزیک انگلیس مفهوم راهگزینی بسته کوچک را کشف کرده بود. اونخستین بار آن را در ۱۹۶۵ (میلادی) مطرح نمود. کلمات بسته و راهگزینی بسته در واقع توسط او ابداع شدند و بعدها توسط استانداردها پذیرفته و به کار گرفته شدند. دیویز همچنین یک شبکه راهگزینی بسته به نام Mark I در سال ۱۹۷۰ (میلادی) درانگلستان ساخته بود. به دنبال نمایش موفق راهگزینی بسته در آرپانت(ARPANET)؛ در سال ۱۹۷۸، اداره پست بریتانیا، Telenet، DATAPACوTRANSPAC با یکدیگر همکاری را برای بوجود آوردن نخستین سرویس شبکه راهگزینی بسته خود آغاز نمودند. در بریتانیا این شبکه به نام سرویس بین‌المللی راهگزینی بسته (به انگلیسی: International Packet Switched Service) خوانده می‌شد. مجموعه شبکه‌های X.۲۵ از اروپا و آمریکا گسترش یافت و تا سال ۱۹۸۱ کانادا، هنگ کنگ و استرالیا ر در بر گرفته بود. استانداردهای راهگزینی بسته X.۲۵ را "کمیته مشاوره بین‌المللی تلگراف و تلفن(CCITT)" - که امروزه به نام ITU-T خوانده می‌شود- حول و حوش سال ۱۹۷۶ تدوین نمود. X.۲۵ از پروتکلهای TCP/IP مستقل بود. این پروتکلها حاصل کار تجربی DARPA در آرپانت، شبکه رادیویی بسته و شبکه ماهواره‌ای بسته بودند.
آرپانت اولیه بر روی برنامه کنترل شبکه(NCP) (به انگلیسی: Network Control Program) کارمی کرد، استانداردی که در دسامبر ۱۹۷۰ توسط تیمی به نام "گروه کاری شبکه(NWG)" به مدیریت استیو کراکر (به انگلیسی: Steve Crocker) طراحی و پیاده‌سازی شد. برای پاسخگویی به رشد سریع شبکه که مرتباً مکانهای بیشتری بدان متصل می‌شد، وینتون سرف (به انگلیسی: Vinton Cerf) و باب کان (به انگلیسی: Bob Kahn) اولین توصیف پروتکلهای TCP را که امروزه به گستردگی استفاده می‌شوند در خلال سال ۱۹۷۳ ارائه دادند و در مه ۱۹۷۴ مقاله‌ای در این باب منتشر نمودند. به کاربردن واژه اینترنت برای توصیف یک شبکه TCP/IP یکتای جهانی از دسامبر ۱۹۷۴ با انتشار RFC ۶۷۵ آغاز شد. این RFC اولین توصیف کامل مشخصات TCP بود که توسط وینتون سرف، یوگن دالال و کارل سانشاین در آن زمان در دانشکاه استانفورد نوشته شد. در خلال نه سال یعدی کار تا آنجا پیش رفت که پروتکلها تصحیح شدندو بر روی بسیاری از سیستم‌های عامل پیاده‌سازی شدند. اولین شبکه برپایه بسته پروتکل اینترنت(TCP/IP) از اول ژانویه ۱۹۸۳ وقتی که همه ایستگاههای متصل به آرپا پروتکلهای قدیمی NCP را با TCP/IP جایگزین کردند، شروع به کار نمود. در سال ۱۹۸۵ بنیاد ملی علوم آمریکا(NFS) ماموریت ساخت NFSNET- یک ستون فقرات (Network Backbone) دانشگاهی با سرعت ۵۶ کیلوبیت بر ثانیه(Kbps) - با استفاده از رایانه‌های "مسیریاب فازبال" (به انگلیسی: Fuzzball router) را به مخترع این رایانه‌ها، دیوید ال. میلز (به انگلیسی: David L. Mills) سپرد. یک سال بعد NFS تبدیل به شبکه پرسرعت تر ۱٫۵ مگابیت بر ثانیه (Mbps) را نیز پشتیبانی می‌کرد. دنیس جنینگ، مسئول برنامه ابرکامپیدتردرNFS تصمیمی کلیدی در مورد استفاده از پروتکلهای TCP/IP ارائه شده توسط DARPA گرفت. گشایش شبکه به دنیای تجاری در سال ۱۹۸۸ آغاز شد. شورای شبکه بندی فدرال ایالات متحده در آن سال با اتصال NFSNET به سامانه تجاری پست MCI موافقت نمودو این اتصال در تابستان ۱۹۸۹ برقرارشد. سایر خدمات پست الکترونیکی تجاری (مانند OnTyme,Compuserve,Telemail) نیز به زودی متصل شدند. در آن سال سه ارائه دهنده سرویس اینترنت(ISP) بوجود آمدند: UUNET, PSINet, CERFNET. شبکه‌های جدای مهمی که دروازه‌هایی به سوی اینترنت (که خود بعداً جزئی از آن شدند) می‌گشودند عبارت بودند از: یوزنت, بیت‌نت بسیاری از شبکه‌های متنوع تجاری و آموزشی دیگر همچون Telenet, Tymnet, Compuserve و JANET نیز به اینترنت در حال رشد پیوستند. Telenet - که بعدها Sprintnet نامیده شد - یک شبکه رایانه‌ای ملی خصوصی بود که از ۱۹۷۰ کار خود را آغاز کرده بود و امکان دسترسی با شماره‌گیری (به انگلیسی: Dial-up Access) را به صورت رایگان در شهرهایی در سراسر امریکا فراهم ساخته بود. این شبکه سرانجام در دهه ۱۹۸۰، با محبوبیت روزافزون TCP/IP به سایرین متصل شد. فابلیت TCP/IP برای کار با هر نوع شبکه ارتباطی از پیش موجود، سبب رشد آسانتر آن می‌گشت؛ اگر چه که رشد سریع اینترنت در وهله اول ناشی از در دسترس بودن مسبریابهای استاندارد تجاری از طرف بسیاری از شرکتها، در دسترس بودن تجهیزات تجاری اترنت(به انگلیسی: Ethernet) برای ساخت شبکه‌های محلی و پیاده‌سازیهای گسترده و استانداردسازی TCP/IP در یونیکس]](به انگلیسی: Unix) و بسیاری سیستم عاملهای دیگر بود.
اگرچه بسیاری از کاربردها و رهنمودهایی که اینترنت را ممکن ساخت به مدت تقریباً دو دهه وجو داشتند، امااین شبکه تا دهه ۱۹۹۰ هنوز چهره‌ای همگانی نداشت. در ششم آگوست ۱۹۹۱، سرن - سازمان اروپایی پژوهش در باره ذرات - پروژه وب جهان گستر(World Wide Web) را به اطلاع عموم رساند. وب توسط دانشمندی انگلیسی به نام تیم برنرز لی(به انگلیسی: Sir Tim Berners-Lee) در سال ۱۹۸۹ اختراع شد. یکی از مرورگرهای وب محبوب اولیه ViolaWWW بود که از روی هایپرکارت الگوبرداری شده بود و از سامانه پنجره ایکس(به انگلیسی: X Window System) استفاده می‌کرد. سرانجام این مرورگر جای خود را در محبوبیت به مرورگرموزاییک (به انگلیسی: Mosaic) داد. در سال ۱۹۹۳ مرکزملی کاربردهای ابررایانش امریکا (به انگلیسی: National Center for Supercomputing Applications) دردانشگاه ایلینوی اولین نسخه از موزاییک را منتشر کرد و تا اواخر سال ۱۹۹۴ علاقه عمومی به اینترنتی که پیش از این آموزشی و تخصصی بود، گسترش فراوانی یافته بود. در سال ۱۹۹۶ استفاده از واژه اینترنت معمول شد و مجازا برای اشاره به وب هم استفاده شد. در همین هنگام، در گذر این دهه، اینترنت بسیاری از شبکه‌های رایانه‌ای عمومی از پیش موجود را در خود جا داد (اگر چه برخی مثل FidoNet همپنان جداماندند). آنچنانکه تخمین زده شده‌است، در دهه ۹۰ در هرسال اینترنت رشدی صددرصدی نسبت به سال قبل خود داشته‌است و در سالهای ۱۹۹۶و۱۹۹۷ نیز دوره‌های کوتاهی از رشد انفجاری داشته‌است. این میزان رشد به خصوصیت عدم کنترل مرکزی اینترنت که امکان رشد اندامی شبکه را فراهم می‌سازد نسبت داده‌اند و همچنین به ماهیت بازوغیراختصاصی پروتکلهای اینترنت که امکان برقراری سازگاری و همکاری میان فروشندگان مختلف و عدم توانایی یک شرکت برای اعمال کنترل بیش از حد بر روی شبکه را سبب می‌شود.. جمعیت تخمینی کاربران اینترنت مطابق آمار سی ام ژوئیه ۲۰۰۹، ۱٫۶۷ میلیارد نفراست.
فناوری
پروتکلها
زیرساخت ارتباطی پیچیدهٔ اینترنت، از اجزای سخت‌افزاری به همراه سامانه‌ای از لایه‌های نرم‌افزاری که جنبه‌های مختلفی از معماری آن را کنترل می‌کنند تشکیل شده‌است. از آنجا که سخت‌افزار اینترنت را غالباً می‌توان برای پشتیبانی از هر سامانه نرم‌افزاری دیگری استفاده کرد، اینترنت ویژگیهایش را مرهون طراحی معماری نرم‌افزار و پروسه استاندارد سازی قوی این معماری است که زیربنای مقیاس‌پذیری و موفقیت آن را می‌سازد. مسئولیت طراحی معماری سامانه‌های نرم‌افزاری اینترنت بر عهده گروه ویژه مهندسی اینترنت(IETF) گذارده شده‌است. IETF گروههای کاری استانداردگذاری را در ارتباط باجنبه‌های مختلف معماری اینترنت مدیریت می‌کند که به روی هر فردی باز هستند. بحثهای حاصل و استانداردهای نهایی در قالب اسنادی به نام درخواست توضیح(RFC) (به انگلیسی: Request for Comments) منتشر می‌شوند که به رایگان در وبگاه IETF فابل دسترسی هستند. روشهای اصلی شبکه بندی که اینترنت را راه می‌اندازند درRFCهایی می‌آیند که به طور ویژه‌ای متمایز شده اندواستانداردهای اینترنت را تشکیل می‌دهند. سایر اسناد ضعیف تر اسناد اطلاع رسانی، آزمایشی و تاریخی هستند و یا اسنادی اند که بهترین شیوه‌های رایج در پیاده‌سازی فناوریهای اینترنت را بیان می‌کنند.
استانداردهای اینترنت چارچوبی را مشخص می‌کنند که به نام بسته پروتکل اینترنت شناخته می‌شود. این بسته یک مدل معماری است که روشهارا به سامانه لایه بندی شده‌ای از پروتکلها تقسیم می‌کند.(RFC 1122, RFC 1123) هرلایه با محیطی متناظر است که سرویسهایی که ارائه می‌دهد در آن محیط یا حوزه عمل می‌کنند. بالاترین لایه، لایه کاربرد (به انگلیسی: Application Layer)، فضایی است برای شیوه‌های شبکه بندی مخصوص برنامه‌های کاربردی که مورد استفاده نرم‌افزارهای کاربردی قرار می‌گیرد، به عنوان مثال یک مرورگروب. در زیر این لایه لایه انتقال (به انگلیسی: Transport Layer) قرار دارد که برنامه‌های کاربردی را در " میزبان‌های متفاوت" از طریق شبکه با شیوه‌های مناسب مبادله داده به یکدیگر مرتبط می‌سازد (به عنوان مثال مدل کارخواه-کارساز). در زیر این لایه‌ها فناوریهای شبکه بندی اساسی در قالب دو لایه قراردارند. لایه اینترنت از طریق نشانی پروتکل اینترنت(آدرس IP) این قابلیت را به رایانه‌ها می‌دهد که یکدیگر را شناسایی کنند و مکان یکدیگر را بیایند و به آنها اجازه می‌دهد که از طریق شبکه‌های ترانزیت میانی به هم متصل شوند. درآخر زیر همه لایه‌ها یک لایه نرم‌افزاری به نام لایه پیوند قرارمی گیرد که اتصال بین میزبانهایی که در یک شبکه محلی قرار دارند ویا از طریق اتصال شماره گیری(Dial-up Connection) را بوجود می‌آورد. این مدل که به نام مجموعه پروتکل اینترنت خوانده می‌شود به گونه‌ای طراحی شده‌است که از سخت‌افزاری که بر روی آن کار می‌کند مستقل باشد و به جزئیات سخت‌افزاری نمی‌پردازد. مدل‌های دیگری نیز علاوه بر این مدل بوجود آمدند (مثل مدل مرجع OSI) که اگرچه شباهتهای زیادی با هم دارند، اما نه از لحاظ جزئیات توصیفی و نه از نظر پیاده‌سازی با هم سازگار نیستند.
برجسته‌ترین جزء مدل اینترنت پروتکل اینترنت(IP) است که یک سیستم آدرس دهی (آدرسهای IP) برای رایانه‌های متصل به اینترنت را فراهم می‌آورد. IP نسخه ۴، نسخه ابتدایی آن بود که در نسل اول اینترنت امروزی بکار گرفته شد و هنوز هم کاربرد عمده دارد. این نسخه به گونه‌ای طراحی شده بود که ۴٫۳~ میلیارد (۱۰۹) میزبان اینترنت را آدرس دهی کند. اما رشد انفجاری ایترنت منجر به اتمام آدرسهای IP شد و گمان می‌رود که تقریباً در ۲۰۱۱ به مرحله پایانی اش برسد. در اواسط دهه ۹۰ نسخه جدید این پروتکل، ipv6 با قابلیت آدرس دهی بسیار بیشتر و مسیر یابی کارآمد تر ترافیک اینترنت بوجود آمد. این نسخه هم اکنون در مرحله بکارگیری تجاری در سراسر دنیا به سر می‌برد و دفاتر ثبت منطقه‌ای اینترنت (RIR) (به انگلیسی: Regional Internet Registry) به تمام مدیران منابع اصرار می‌کنند که برای پذیرش نسخه جدید و تغییر، برنامه ریزی کنند.
IPv۶ با IPv۴ هم‌کنش‌پذیر (Interoperable) نیست و در واقع نسخه‌ای موازی از اینترنت ایجاد می‌کند که در دسترس نرم‌افزارهای سازگار با IPv۴ نمی‌باشد. این بدین معنی است که ارتقای نرم‌افزار و یا استفاده از امکانات ترجمه برای همه دستگاههای شبکه که بخواهند بر روی اینترنت IPv۶ ارتباط برقرار کنند، امری ضروری است. اکثر سیستم عاملهای مدرن امروزی به گونه‌ای تغییر داده شده‌اند که از هر دو نسخه IP پشتیبانی کنند، اما زیرساختهای شبکه هنوز از این قافله عقب هستند.
ساختار
ساختار اینترنت و خصوصیات کاربرد آن به گستردگی مورد مطالعه قرارگرفته‌است. این مشخص شده‌است که ساختار مسیردهی پروتکل اینترنت(IP) و پیوندهای ابرمتن وب جهان گستر، هردو شبکه‌های مقیاس-آزاد هستند. شبیه به شیوه ارائه دهندگان تجاری اینترنت(ISP) که از طریق نقاط تبادل اینترنت(IXP) (به انگلیسی: Internet Exchange Point) به هم وصل می‌شوند، شبکه‌های پژوهشی نیز تمایل دارند که در شکل زیرشبکه‌های بزرگی مانند GEANT، گلوریاد، Internet۲ و JANET (شبکه آکادمی علوم و تحقیقات بریتانیا)، به هم متصل شوند. این زیر شبکه‌ها به نوبه خود پیرامون شبکه‌های کوچکتری پدید آمده‌اند.
بسیاری از دانشمندان علوم رایانه اینترنت را نمونه برجسته‌ای از یک سیستم بزرگ بسیار مهندسی شده و هنوز بسیار پیچیده توصیف می‌کنند. اینترنت به شدت ناهمگن است. مثلاً نرخ‌های انتفال داده و ویژگیهای فیزیکی اتصالات بسیار تغییر می‌کند. اصول مسیریابی و آدرس دهی ترافیک در اینترنت به خاستگاه آن در سال ۱۹۶۰ بر می‌گردد که اتدازه و محبوبیت آینده اینترنت قابل پیش بینی نبود، از این رو امکان ایجاد ساختارهای دیگر در دست بررسی است.
حاکمیت
اینترنت یک شبکه جهانی توزیع شده‌است که شبکه‌های خودمختار به انتخاب خود به آن پیوسته‌اند و بدون هیچ بدنهٔ مرکزی فرماندهی کار می‌کند. اما برای حفظ هم‌کنش‌پذیری آن جنبه‌های فنی و سیاستهای زیر ساخت پایهٔ آن و همچنین فضاهای نام اصلی آن توسط بنگاه اینترنتی نامها و شماره‌های تخصیص داده شده(به انگلیسی: Internet Corporation for Assigned Names and Numbers) (ICANN) اداره می‌شوند که مقر اصلی آن درمارینا دل ری، کالیفرنیا قرار دارد. ICANN مرجعی است که به هماهنگ سازی تخصیص شناسه‌های یکتا برای استفاده در اینترنت می‌پردازد. این شناسه‌ها شامل نامهای دامنه، نشانی‌های IP، شماره پورتهای برنامه‌ها در لایه انتقال و بسیاری از پارامترهای دیگر می‌شود. فضاهای نام یکتای جهانی که در آن نامها و شماره‌ها به صورتی تخصیص داده می‌شوند که مقادیر یکتا باشند، برای دسترسی جهانی به اینترنت ضروری هستند. ICANN توسط یک هیات مدیره بین‌المللی که از بین انجمنهای فنی، آکادمیک و سایر انجمنهای غبر تجاری دیگراینترنت انتخاب می‌شود. دولت امریکا همچنان نقش اولیه را در تایید تغییرات در حوزه ریشه سامانه نام دامنه (به انگلیسی: DNS root zone) که قلب سامانه نام دامنه(DNS) را تشکیل می‌دهد. نقش ICANN در هماهنگی تخصیص شناسه‌های یکتا، آن را به عنوان تنها پیکره هماهنگ سازی در شبکه جهانی اینترنت متمایز می‌سازد. در ۱۶ نوامبر ۲۰۰۵ نشست جهانی در باره جامعه اطلاعاتی که در تونس بر‌گزار شد انجمن حاکمیت اینترنت(IGF) را تاسیس کردند تا به مسایل مرتبط با اینترنت بپردازد.
گپ یا چت در فارسی اصطلاحی به معنای گفتگوی اینترنتی است. اگرچه فرهنگستان زبان فارسی واژه گپ را معادل این واژه قرار داده‌است اما این واژه چندان مورد استقبال عمومی قرار نگرفته‌است. این واژه خلاصه شده Online chat از زبان انگلیسی است.
فن آوری
در ابتدا برای چت اینترنتی از پروتوکل آی آر سی استفاده می‌شد. اما اکنون از طریق سایر پروتکلها نیز این کار امکان پذیر می باشد.
نرم‌افزارهای چت
برای چت نرم‌افزارهای زیادی مانند آی‌آرسی، یاهو مسنجر، ام اس ان مسنجر، گوگل تاک، اسکایپ و پیام‌رسان ویندوز لایو وجود دارد. نرم افزار های چت هم اکنون در موبایل هم افزایش چشم گیری داشته اند و کاربران خاص خود را دارند.
تالار گفتگو
تالار گفتگو یا فروم (به انگلیسی: forum) به برنامه‌های مبتنی بر وب گفته می‌شود که برای نگهداری بحث‌ها و نوشته‌های کاربرهای یک وبگاه به کار می‌روند. در تالار گفتگو معمولاً افراد سؤالات خود را مطرح می‌کنند و سایر کاربران به این سؤالات پاسخ می‌دهند.
علاوه بر این تالارهای گفتگو به جز سؤال پرسیدن می‌توانند واسطهٔ بحثی در هر زمینه باشند و افراد می‌توانند نظریات و عقیده‌های خود را برای دیگران بیان کنند.
پیام‌رسانی فوری
پیام رسانی فوری (به انگلیسی: Instant Messaging) که به شکل کوتاه IM خوانده می‌شود، گونه‌ای از ارتباط مستقیم متنی بی درنگ(real-time) بین دو یا چند فرد با استفاده از رایانه شخصی با دستگاههای دیگر و از طریق یک کارخواه نرم افزاری(Software Client) مشترک است. متن کاربر بر روی یک شبکه مانند اینترنت منتقل می‌شود. کارخواه‌های نرم افزاری پیشرفته تر پیام رسانی فوری رده‌های بالاتری از ارتباط مانند تماس تصویری یا صوتی را عرضه می‌کنند.
تعریف
«پیام رسانی فوری» در زیر چتر واژه «گپ» برخط (online chat) قرار می‌گیرد از این رو که یک سیستم ارتباطی شبکه‌ای متنی بی درنگ است. وجه تمایز آن در این است که بر پایه کارخواه(client)هایی کار می‌کند که امکان اتصال بین گروهی از کاربران شناخته شده مشخص (که در انگلیسی به آن Friend List، Buddy List و Contact List گفته می‌شود) را تسهیل می‌کند اما گپ برخط برنامه‌های وبی که امکان ارتباط بین کاربران ناشناس در محیط‌های چند کاربره فراهم می‌آورند را نیز دربر می‌گیرد.
مرور کلی
پیام رسانی فوری گردایه‌ای از فناوری هاست که برای ایجاد ارتباط متنی بی درنگ بین دو یا چند شرکت کننده بر روی اینترنت یا انواع دیگر شبکه‌ها استفاده می‌شود.آنچه که اهمیت بیان دارد این است که پیام رسانی فوری و گپ برخط با فناوریهایی مانند پست الکترونیک در این است که در همزمانی و بی درنگ بودن ارتباط بین کاربران است. برخی از سیستمها امکان ارسال پیام برای کاربرانی که وارد سیستم نشده اند(پیام‌های برون خط (به انگلیسی: offline messages)) را دارند و این کارکرد مشابه سیستم پست الکترونیک است زیرا همزمانی ارتباط از بین می‌رود.
پیام رسانی فوری با داشتن امکان جواب دادن آنی، ارتباطی موثر و کارآمد را برقرار می‌کند. در بعضی از موارد پیام رسانی فوری ویژگیهای اضافی را ارائه می‌دهد که بر محبوبیت آن می‌افزایند. مثلا به کاربران اجازه می‌دهد یکدیگر را از طریق وب بین ببینند. و یا مستقیما و به رایگان با استفاده از میکروفن و هدفون یا بلندگو با یکدیگر حرف بزنند. بسیاری از برنامه‌های کارخواه(client) امکان انتقال پرونده را فراهم می‌کنند هر چند که غالبا در مورد حجم پرونده محدودیت وجود دارد.
عموما می‌توان متن مکالمه‌ها را برای مراجعه بعدی ذخیره کرد. پیامها غالبا در یک تاریخچه پیام محلی ذخیره می‌گردند و از این نظر به ماهیت ماندگار نامه‌های الکترونیکی شبیاهت دارد.
تاریخچه
پیام رسانی فوری کهن تراز اینترنت است. اولین بار بر روی سیستم عاملهای چند کاربره مانند سی تی اس اس(CTSS) و مالتیکس (Multics) در اواسط دهه 1960 پدیدار شد. در آغاز این سیستمها برای آگاهی و اخطارهای سرویسهایی مثل چاپ استفاده می‌شد اما بهدا گسترش یافت تا برقراری ارتباط بین کاربران مختلف یک ماشین را تسهیل نماید. همزمان با گسترش شبکه‌ها در اواسط دهه 1960 پروتکلها نیز با آنها توسعه یافتند. برخی از اینها از پروتکلهای نظیر-به-نظیر استفاده می‌کردند(مانند talk, ntalk, ytalk) در حالیکه برخی از آنها نیازمند این بودند مه همه به یک کارساز(سرور) متصل شوند(مانند talker, IRC) در دوران رواج پدیده بی بی اس (BBS) که در خلال دهه 1980 اوج گرفت، برخی از سیستمها امکان گپ زدن مشابه به پیام رسانی فوری را اضافه نمودندکه میزگرد فریلنسین (Freelancin' Roundtable) نمونه بارز این سیستمها بود.
در نیمه دوم دهه ۱۹۸۰ و اوایل دهه ۱۹۹۰، سرویس برخط (online) کوانتوم لینک برای رایانه‌های کمودور۶۴ امکان تبادل پیام بین مشتریانی که به این سرویس متصل بودند را فراهم می‌کرد که آن را پیام برخط (OLM) می‌خواندند. کوانتوم لینک بعدها به امریکاآنلاین (America Online) تغییر نام داد و پیام رسان فوری AOL را بوجود آورد. کوانتوم لینک تنها برای کمودورهای ۶۴ ساخته شده بود و از سیستم پتسکی(PETSCII) کمودور برای متن و گرافیک استفاده می‌کرد.صفحه به بخشهایی تقسیم می‌شد و پیام‌های OLM بر روی نوار زرد رنگی نماشی داده می‌شدو با کلمات «پیام از: » آغاز می‌شدولیستی از گزینه‌ها برای پاسخگویی ارائه می‌شد. ازاین رو می‌توان آن را نوعی واسط کاربر گرافیکی (GUI) دانست که البته بسیار ابتدایی تر از برنامه‌های پیام رسانی یونیکس و ویندوز و مکینتاش بود که بعد از آن بوجود آمدند. OLM جزو سرویسهای افزوده کوانتوم لینک بود و کاربران می‌بایست مبلغی اضافی به ازای هر دقیقه علاوه بر هزینه ماهانه معمول سرویس کوانتوم لینک بپردازند.
برنامه‌های پیام رسانی فوری اینترنتی و مدرن با واسط کاربری گرافیکی به شکل امروزی آن از اواسط دهه ۱۹۹۰ با PowWow، آی‌سی‌کیو و AIM آغاز شد.AOl بعدها شرکت Mirabilis، سازنده ICQ را خرید. پند سال بعد ICQ که اکنون توسط AOL اداره می‌شد دو امتیاز انحصاری برای پیام رسانی فوری از اداره ثبت اختراعات امریکا در یافت نمود. در همین هنگام سایر شرکتها نیز محصولات خود را بیرون دادند(Excite Ubique، MSN و Yahoo) که هرکدام از پروتکل و برنامه کارخواه(Client) اختصاصی خود استفاده می‌کردند و اگر کسی می‌خواست در پند شبکه باشد باید نرم افزارهای همه آنها را اجرا می‌کرد. در ۱۹۹۸، IBM نرم افزاری به نام IBM Lotus Sametime ارائه داد.
در سال 2000 یک برنامه متن باز و پروتکلی بر پایه استانداردهای باز به نام Jabber ایجاد شد. این پروتکل تحت نام پروتکل گسترش پذیر حضوروپیام رسانی (Extensible Messaging and Presence Protocol) استاندارد شدکه غالبا به اختصار XMPP خوانده می‌شود. کارساز[]های XMPP می‌توانند به عنوان دروازهای به پروتکلهای دیگر پیام رسانی فوری عمل کند و نیاز به استفاده از چندین کارخواه(کلاینت) متفاوت را کاهش می‌دهد. کاربران می‌توانند از پروتکلهای پیام رسانی رایج مختلف با یک کارخواه و کتابخانه ویژه آن پروتکل استفاده کنند.IBM Lotus Sametime در نسخه منتشرشده در نوامبر ۲۰۰۷ پشتیبانی از دروازه IBM Lotus Sametime برای XMPP رااضافه نمود.
در حال حاضر شبکه‌های اجتماعی نیز امکانات پیام رسانی فوری را ارائه می‌دهند.
بسیاری از سرویسهای پیام رسانی فوری از ویژگیهای تماس تصویری، VoIP و کنفرانس مجازی پشتیبانی می‌کنند. کنفرانسهای مجازی می‌توانند از تماسهای تصویری و پیام رسانی فوری با هم استفاده کنند. برخی از شرکتهای پیام رسانی فوری به اشتراک گذاری میزکار، رادیوی اینترنتی(IP Radio) و تلویزیون اینترنتی(IPTV) را نیز به سرویسهای قبلی اضافه نموده‌اند.
«پیام رسان فوری» نام تجاری خدماتی است که به نام شرکت تایم وارنر ثبت شده‌است، و نمی‌تواند در مورد نرم افزارهایی که با AOL مرتبط نیستند در امریکا به کار رود. به همین دلیل سازندگان نرم افزار پیام رسانی که پیشتر به نام گیم (Gaim) خوانده می‌شد، در آوریل 2007 اعلام نمودند که نام این نرم افزار را به پیجین (Pidgin) تغییر داده اند.
نرم‌افزارهای کارخواه
معمولا هر سرویس پیام رسانی فوری مدرنی، نرم افزار کارخواه خود را عرضه می‌کند که می‌تواند به صورت نرم افزار قابل نصب ویا برپایه مرورگر باشد. عموما هر نرم افزار تنها با سرویس شرکت خود کار می‌کند، اما پاره‌ای از آنها امکان محدودی برای کار با سرویسهای شرکتهای دیگر نیز دارند. نرم افزارهایی نیز از طرف شرکتهای سومی ارائه شده‌است که امکان اتصال به اکثر سرویس دهنده‌های اصلی پیام رسانی فوری را دارند. نمونه‌هایی از این نرم افزارها عبارتند از : Pidgin، Trillian، Meebo، Adium، Qnext پیام‌رسان میراندا و Digsby.
هم‌کنش‌پذیری
پنجره گپ چند صفحه‌ای پیجین(Pidgin) در لینوکس
نرم افزارهای پیام رسانی فوری استاندارد رایگان کارکردهایی چون انتقال فایل، لیست تماس‌ها و امکان باز کردن چند پنجره گفتگوی همزمان را ارائه می‌دهند. این ممکن است نیازهای یک کسب و کار کوچک را برطرف نماید اما سازمانهای بزرگ به نرم افزارهای پیچیده تری نیاز دارند که بتوانند با یکدیگر کار کنند. راهی که پیش روی این سازمانهاست استفاده از نسخه‌های سازمانی برنامه‌های پیام رسانی فوری است. این برنامه‌ها شامل عناوینی چون XMPP، IBM Lotus Sametime، Microsoft Office Communicator وغیره میباشند که اغلب با سایر نرم افزارهای سازمانی مثل سیستم‌های گردش کار به شکل یکپارچه کار می‌کنند. این نرم افزارهای سازمانی و یا یکپارچه‌سازی نرم‌افزارهای سازمانی (EAI) غالبا با محدودیت‌هایی نظیر دخیره اطلاعات در یک قالب مشترک ساخته می‌شوند.
تلاش‌های بسیاری جهت ایجاد یک استاندارد یگانه برای پیام رسانی فوری انجام شده‌است : پروتکلهای SIP و SIMPLE گروه ویژه مهندسی اینترنت، APEX، Prim، XMPP و IMPS.
بیشتر تلاش‌ها در جهت ایجاد یک استاندارد یکتا برای عرضه‌کنندگان اصلی پیام رسانی فوری (مانند AOL, Yahoo, Microsoft) با شکست مواجه شده و هریک به استفاده از پروتکلهای اختصاصی خود ادامه می‌دهند.
اما درحالی که بحث‌ها در IETF به بن بست رسیده بود، رویترز اولین توافقنامه اتصال بین سرویس دهنده‌ها را در سپتامبر ۲۰۰۳ امضا نمود. این توافقنامه به کاربران AIM، ICQ و MSN امکان می‌داد تا با همتاهای پیام‌رسانی رویترز حرف بزنند و بالعکس. پیرو این اتفاق، مایکروسافت، یاهو و امریکا آنلاین معامله‌ای را منعقد نمودند که مطابق آن کاربران Live Communication Server مایکروسافت می‌توانستند با سایر کاربران عمومی پیام رسانی فوری حرف بزنند. طی این معامله SIP/SIMPLE به عنوان استاندارد هم‌کنش‌پذیری پروتکلها تعیین شد. جدای از این موارد، مایکروسافت و یاهو در ۱۳ اکتبر ۲۰۰۵ اعلام کردند که از ربع سوم سال ۲۰۰۶ با استفاده از استاندارد SIP/SIMPLE با یکدیگر هم‌کنش‌پذیر خواهند بود. به دنبال آن در دسامبر ۲۰۰۵ گوگل و یاهو قرارداد شراکت راهبردی را امضا نمودند که مطابق آن کاربران گوگل تاک می‌توانند با کاربران ICQ و AIM حرف بزنند به شرط آنکه یک حساب AIM نیز داشته باشند.
دو راه برای آمیختن پروتکلهای نامتجانس وجود دارد:
یک راه، ترکیب پروتکلهای مختلف در برنامه کارخواه پیام رسانی فوری (IM Client) است.
راه دیگر ترکیب پروتکلهای متفاوت در برنامه کارساز پیام رسانی فوری(IM Server) است. این روش وظیفه ارتباط با سرویسهای دیگر را به گردن کارساز(سرور) می‌اندازد. کارخواه‌ها نیاز به دانستن پروتکلهای پیام رسانی فوری ندارند. مثلا LCS 2005 Public IM Connectivity.این دیدگاه در کارسازهای XMPP رواج دارد. هرچند این گونه پروژه‌ها که با نام پروژه‌های انتقال خوانده می‌شوند، مانند هر پروژه دیگری که با پروتکلهای بسته و اختصاصی سر و کار دارد، از مشکلات مهندسی معکوس رنج می‌برند.
برخی رویکردها با محدودسازی دسترسی به کارساز، به سازمانها اجازه می‌دهد که یک شبکه پیام رسانی فوری خصوصی داشته باشند.(کل شبکه پیام رسانی فوری پشت دیواره آتش قرار می‌گیرد).درمقابل سیستم‌های پیام رسانی برخی سازمانها به کاربران ثبت شده اجازه می‌دهد تا از خارج شبکه محلی سازمان نیز با استفاده از پروتکل ایمن اچ تی تی پی اس(HTTPS)، به سیستم متصل شوند. یک کارساز پیام رسانی فوری اختصاصی از مزایایی چون لیست تماسهای از پیش آماده، تصدیق هویت یکپارچه (Integrated Authentication) و امنیت و محرمانگی بیشتر برخوردار است.
پاره‌ای از شبکه، تغییراتی به وجود آورده‌اند تا جلوی استفاده کارخواه‌های چند شبکه‌ای از شبکه خودشان را بگیرند. مثلا تریلیان (Trillian) مجبور به انتشار چندین بازبینی و وصله نرم افزاری شد تا کاربرانش بتوانند به شبکه‌های MSN و AOL و Yahoo متصل شوند. سرویس‌دهنده‌های اصلی مسایلی چون نیاز به توافقنامه رسمی و نگرانی‌های امنیتی را به عنوان دلایل این تغییرات عنوان کرده‌اند.
استفاده از پروتکلهای اختصاصی به این معنا بوده‌است که بسیاری از شبکه‌های پیام رسانی فوری با یکدیگر سازگار نیستند و افراد از برقراری ارتباط با دوستان خود در شبکه‌های دیگر ناتوان بوده‌اند.
پیام رسانی فوری سیار
پیام رسانی فوری سیار فناوری است که سبب می‌شود سرویسهای پیام رسانی فوری از دستگاههای سیار نیز قابل دسترسی باشند. این دستگاه‌ها شامل تلفن‌های همراه استاندارد، آی فون(iPhone)، بلک بری(blackberry)، آندروید(Android)، و دستگاههای مبتنی بر ویندوز موبایل می‌شود. این کار به دو طریق انجام می‌شود :
کارخواه‌های جاسازی شده(Embedded Clients) - برای هر دستگاه کارخواه ویژه آن طراحی شود.
بسترهای بدون کارخواه (Clientless Platforms) - برنامه بر پایه مرورگر که نیاز به بارگیری هیچ نرم‌افزار دیگری ندارد و به همه کاربران و دستگاههای مختلف اجازه می‌دهد که از این طریق به سرویس پیام رسانی اینترنتی آنها متصل شوند. در عمل قابلیت‌های محدود مرورگر هاباعث ایجاد مشکلاتی می‌شود.
در مرورگر وب
جی میل در صفحه وب خود قابلیت پیام رسانی فوری را دارد و می‌توان با یک مرورگر وب و بدون نیاز به بارگیری و نصب نرم افزار از آن استفاده کرد. بعدها یاهو و هات میل هم این ویژگی را پیاده کردند. وبگاه میبو (Meebo) هم امکان دسترسی به چندین سرویس پیام رسانی مختلف را فراهم می‌کند. این سرویس‌ها معمولاً محدود به متن هستند و شامل صدا و تصویر نمی‌شوند.
زبان پیام‌رسانی فوری
کاربران گاهی با استفاده از کلمات عامیانه اینترنتی و اشکال کوتا شده کلمات و عبارات سعی در سرعت دادن به مکالمه و کاهش تعداد دفعات فشردن کلیدها می‌کنند. این زبان کاملا جهانی شده‌است تا حدی که اصطلاحاتی مانند "lol" در مکالمات رو در رو هم به کار می‌روند.
احساسات اغلب به صورت کوتاه واختصاری بیان می‌شوند مثل LOL,BRB,TTYL که به ترتیب شکل کوتاه عبارات Laugh Out Loud,Be Right Back,Talk To You Later میباشند.
اما برخی سعی می‌کنند که احساساتشان را دقیقتر بیان کنند. ابراز احساساتی چون chortle,snort,guffaw یا eye-roll رواج بیشتری می‌یابند. همچنین استانداردهای مشخصی هستند که به تدریج به مکالمات راه می‌یابند مانند علامت «#» که لحن طعنه‌آمیزی به یک عبارت می‌بخشد. و یا «*» که نشان دهنده اشتباه گرامری یا املایی در پیام قبلی است و به دنبال آن اصلاحیه می‌آید.
کاربردهای تجاری
ثابت شده‌است که فناوری پیام رسانی فوری، از این لحاظ که پذیرش کاربرد آن در کسب و کار در وهله اول به صورت داوطلبانه و از جانب خود کارکنان آغاز شده‌است تا با اجبار رسمی یا تدارکات دپارتمان‌های فناوری اطلاعات، به فناوریهایی چون رایانه شخصی، پست الکترونیک و وب جهان گستر شباهت دارد. ده‌ها میلیون از حساب‌های کاربری پیام رسانی فوری توسط کارکنان شرکتها و یا دیگر سازمانها برای مقاصد تجاری استفاده می‌شوند.
در پاسخ به تقاضای موجود برای یک سیستم پیام رسانی در سطح تجاری که بتواند امنیت و قانونمند بودن را تضمین کند، گونه‌ای جدید از پیام رسانی فوری به نام «پیام رسانی فوری سازمانی» (Enterprise Instant Messaging یا به اختصار EIM) توسط شرکت نرم افزار |لوتوس (Lotus Software) در سال 1998 با افتتاح پروژه Lotus Sametime آغاز شد. پس از مدت کوتاهی مایکروسافت نیز نمونه مشابهی به نام پیام رسانی فوری مایکروسافت اکسچنج سرور روانه بازار نمود. بعدها بستر جدیدی به نام Microsoft Office Live Communication Server بوجود آورد و سپس در اکتبر 2007، Office Communication Server 2007 را منتشر ساخت. شرکت اوراکل نیز با معرفی Oracle BeeHive به این بازار پیوست. بسترهای EIM پیشرو در حال حاضر عبارتند از IBM Lotus، Microsoft Office Communication Server و Jabber XCP. علاوه بر اینها بسترهایی نیز هستند که برای یک صنعت خاص طراحی شده‌اند مانند Reuters Messaging و بلومبرگ (ابهام‌زدایی) که قابلیتهایی برای شرکتهای مالی در آنها تعبیه شده‌است.
مرور محصولات
محصولات پیام رسانی فوری را می‌توان به دو دسته تقسیم نمود : پیام رسانی فوری سازمانی (EIM) و پیام رسانی فوری مصرف کننده(CIM). راه حلهای سازمانی اغلب از یک کارساز پیام رسانی فوری داخلی استفاده می‌کنند اما این راه حل به ویژه برای کسب و کارهای کوچک با بودجه محدود، شدنی نیست. راه حل دوم که استفاده از CIM است که از مزیت پیاده سازی ارزان و عدم نیاز به سرمایه‌گذاری برای سخت افزار و نرم افزار برخوردار است.
برای مصارف سازمانی، به دلیل نگرانی‌های امنیتی، رمزگذاری(encryption) و بایگانی پیامها(message archiving) از اهمیت بسزایی برخوردارند. گاهی به دلیل استفاده از چند سیستم عامل مختلف در یک سازمان به نرم افزاری نیاز است که بیش از یک بستر را پشتیبانی کند. به عنوان مثال ممکن است در سازمانی برای دپارتمان‌های اداری از Windows XP و در بخش تولید نرم افزار از لینوکس استفاده کنند.
ریسک‌ها و مشکلات
اگرچه پیام رسانی فوری مزایای بسیاری به دنبال دارد، اما استفاده از آن ریسک‌ها و مشکلاتی را نیز به ویژه در محیط‌های کاری به همراه دارد. برخی از این ریسک‌ها و مشکلات عبارتند از :
ریسک‌های امنیتی (مثلا از پیام رسان فوری برای آلوده ساختن رایانه‌ها با ویروس و جاسوس‌افزار (Spyware) و اسب تروا و کرم استفاده می‌شود.
ریسک‌های سازگاری با قانون
استفاده نامناسب
درز اسرار تجارت
ریسک‌های امنیتی
کراکرها (هکرهای بدخواه یا هکرهای کلاه سیاه) پیوسته از پیام رسانی فوری به عنوان وسیله‌ای برای ترتیب دادن حملات فیشینگ(phishing)و ارسال یو آر ال‌های سمی و فایلهای آلوده به ویروس سود جسته‌اند و از سال 2004 تا 2007 به گفته مرکز امنیت پیام رسانی فوری بیش از 1100 حمله مجزا انجام داده‌اند. هکرها از دو راه برای تحویل کد بدخواه (malicious code) از طریق پیام رسانهای فوری دارند: تحویل ویروس، اسب تروا و جاسوس افزار در داخل فایلهای آلوده و یا استفاده از یک آدرس وب به همراه یک متن «مهندسی اجتماعی شده» که کاربر را می‌فریبد تا بر روی آن یوآرال کلیک نماید و اورابه وبگاهی هدایت می‌کند که نرم افزار بدخواه از آنجا بارگیری(download) می‌شود. ویروس‌ها، کرم‌های رایانه‌ای و اسبهای تروا از راه ارسال خودشان به لیست دوستان فردی که قبلا رایانه اش آلوده شده به سرعت تکثیر می‌شوند. یک حمله موثر توسط آدرس وب آلوده می‌تواند در مدتی کوتاه به ده‌ها هزار رایانه دیگر منتقل شود.
پیامها معمولاً به صورت متن ساده منتقل می‌شوند و از این رو در معرض استراق سمع(eavesdropping) قرار دارند. علاوه بر این نرم افزارهای پیام رسانی فوری پورتهای UDP را به روی دنیا باز می‌کنند و میزان خطر را با ایجاد نقاط آسیب پذیری افزایش می‌دهند.
ریسک‌های سازگاری با قانون
علاوه بر تهدیدات امنیتی، استفاده از پیام رسانی فوری در محل کار ریسک عدم رعایت قوانین و مقررات حاکم بر ارتباطات الکترونیکی در کسب و کار را به وجود می‌آورد. در کشور امریکا به تنهایی بیش از 10000 قانون ومقررات مختلف برای پیام رسانی الکترونیکی و نگهداری سوابق وجود دارد. که از این میان قانون ساربینز-اکسلی، HIPAA و SEC17a-3 شناخته شده ترند. بیشتر کشورهای دنیا مقرراتی برای پیام رسانی الکترونیکی و نگهداری سوابق الکترونیکی را مشابه به امریکا وضع می‌کنند. متعارف‌ترین مقررات مربوط به استفاده از پیام رسانی فوری در محل کار درمرتبط است با نیاز به تولید بایگانی ارتباطات تجاری که برای دولت یا درخواست قضایی تحت قانون قابل قبول باشد. بسیاری از ارتباطات پیام رسانی فوری در رده ارتباطات تجاری قرار می‌گیرند و باید بایگانی شده و قابل بازیابی باشند.
استفاده نامناسب
تمام انواع سازمانها باید از خود در مقابل مشکل استفاده نادرست کارکنانشان از پیام رسانی فوری مراقبت کنند. طبیعت غیر رسمی، سریع و به ظاهر ناشناس پیام رسانی فوری آن را کاندیدایی برای سو استفاده در محیط کار می‌کند.در اکتبر 2006 موضوع استفاده نامناسب از پیام رسانی فوری در محیط کار صفحه اول اخبار شد، وقتی که مارک فولی (Mark Foley)، یکی از اعضای کنگره امریکا پس از پذیرفتن ارسال پیام‌های فوری توهین آمیز با محتوای جنسی به یک فرد زیر سن قانونی از رایانه دفتر کنگره اش، از کرسی خود استعفا داد. رسوایی مارک فولی به پوشش رسانهای و سیل مقالات روزنامه‌ها در مورد خطرات استفاده نامناسب از پیام رسانی فوری در محیط کار انجامید. در بیشتر کشورها شرکتها مسوولیتی قانونی برای اطمینان از وجود یک محیط کار بدون آزار برای کارکنانشان هستند. استفاده از رایانه‌ها، شبکه‌ها و نرم افزارهای تحت مالکیت سازمان برای آزار یا پخش لطیفه‌ها و ادبیات نامناسب مشکلی است نه تنها به توهین کننده بلکه به استخدام کننده نیز مربوط است.
شمار کاربران
توجه داشته باشید که بسیاری از اعداد یاد شده در این بخش، مستقیما قابل مقایسه نیستند و پاره‌ای از آنها برپایه حدس و تخمین محاسبه شده‌اند.بعضی از اعداد توسط صاحبان کل یک سیستم پیام رسانی ارائه شده‌اند و بعضی توسط فروشندگان تجاری بخشی از یک سیستم توزیع شده. بعضی از شرکتها به انگیزه درآمد تبلیغاتی بیشتر ویا جذب شرکای تجاری و مشتریان، تمایل به بالاترنشان دادن شمار کاربران خود دارند.همچنین مهم است که در نظرداشته باشید که برخی از اعداد گزاش شده شمار کاربران فعال را نشان می‌دهندوبرخی شمار کلی کاربران را بازگو می‌کنند. برخی تنها کاربرانی را شامل می‌شوند که در دوره اوج مصرف وارد سیستم شده‌اند.
پیام‌رسان فوری
پیام‌رسان فوری گونه‌ای از ابزارهای ارتباطی بی‌درنگ هستند که معمولاً مبتی بر نوشته هستند. این متون از طریق ابزارهایی که توسط یک شبکه نظیر اینترنت مرتبط هستند هدایت می‌شود.
اتاق گفتگو
اتاق گفتگو یا چت روم (به انگلیسی: Chat room) به فضای مجازی ای گفته می‌شود که افراد در آن با هم ارتباط برقرار می‌کنند. نرم افزار یاهو مسنجر یکی از نرم‌افزارهای پرطرفدار برای چت در چت روم‌ها بود که توسط شرکت یاهو طراحی شده بود. یاهو از تاریخ ۱۴ دسامبر ۲۰۱۲ چت روم های خود را تعطیل کرده است و دیگر چنین چیزی در یاهو مسنجر دیده نمیشود.
تاریخچه
اولین چت برخط با نام تاکوماتیک (به انگلیسی: Talkomatic) توسط دوج برون و داوید آ ولی در سال ۱۹۷۴ بر روی سیستم پلاتو (به انگلیسی: PLATO System) در دانشگاه ایلینوی در اربانا شمپین طراحی شد.
این سیستم تا اواسط دهه ۱۹۸۰ میلادی در میان کاربرهای پلاتو بسیار استفاده می‌شد و تا ۵ کاربر به صورت همزمان می‌توانستند بر روی آن فعالیت کنند.
اینترنت
اینترنت (به انگلیسی: Internet) (مخفف interconnected networks شبکه‌های به هم پیوسته) را باید بزرگ‌ترین سامانه‌ای دانست که تاکنون به دست انسان طرّاحی، مهندسی و اجرا گردیده‌است. ریشهٔ این شبکهٔ عظیم جهانی به دههٔ ۱۹۶۰باز می‌گردد که سازمانهای نظامی ایالات متّحدهٔ آمریکا برای انجام پروژه‌های تحقیقاتی برای ساخت شبکه‌ای مستحکم، توزیع شده و باتحمل خطا سرمایه‌گذاری نمودند. این پژوهش به همراه دوره‌ای از سرمایه‌گذاری شخصی بنیاد ملی علوم آمریکا برای ایجاد یک ستون فقرات جدید، سبب شد تا مشارکت‌های جهانی آغاز گردد و از اواسط دههٔ ۱۹۹۰، اینترنت به صورت یک شبکهٔ همگانی و جهان‌شمول در بیاید. وابسته شدن تمامی فعّالیت‌های بشر به اینترنت در مقیاسی بسیار عظیم و در زمانی چنین کوتاه، حکایت از آغاز یک دوران تاریخیِ نوین در عرصه‌های گوناگون علوم، فن‌ّآوری، و به خصوص در نحوه تفکّر انسان دارد. شواهد زیادی در دست است که از آنچه اینترنت برای بشر خواهد ساخت و خواهد کرد، تنها مقدار بسیار اندکی به واقعیت درآمده‌است.
اینترنت سامانه‌ای جهانی از شبکه‌های رایانه‌ای بهم پیوسته‌است که از پروتکلِ «مجموعه پروتکل اینترنت» برای ارتباط با یکدیگر استفاده می‌نمایند. به عبارت دیگر اینترنت، شبکهٔ شبکه هاست که از میلیون‌ها شبکه خصوصی، عمومی، دانشگاهی، تجاری و دولتی در اندازه‌های محلی و کوچک تا جهانی و بسیار بزرگ تشکیل شده‌است که با آرایه وسیعی از فناوریهای الکترونیکی و نوری به هم متصل گشته‌اند. اینترنت در برگیرنده منابع اطلاعاتی و خدمات گسترده ایست که برجسته‌ترین آنها وب جهان‌گستر و رایانامه میباشند. سازمانها، مراکز علمی و تحقیقاتی و موسسات متعدد، نیازمند دستیابی به شبکه اینترنت برای ایجاد یک وبگاه، دستیابی از راه دور وی‌پی‌ان، انجام تحقیقات و یا استفاده از سیستم رایانامه، میباشند. بسیاری از رسانه‌های ارتباطی سنتی مانند تلفن و تلویزیون نیز با استفاده از اینترنت تغییر شکل داده‌اند ویا مجدداً تعریف شده‌اند و خدماتی جدید همچون صدا روی پروتکل اینترنت و تلویزیون پروتکل اینترنت ظهور کردند. انتشار روزنامه نیز به صورت وبگاه، خوراک وب و وب‌نوشت تغییر شکل داده‌است. اینترنت اشکال جدیدی از تعامل بین انسانها را از طریق پیام‌رسانی فوری، تالار گفتگو و شبکه‌های اجتماعی بوجود آورده‌است.
در اینترنت هیچ نظارت مرکزی چه بر امور فنّی و چه بر سیاستهای دسترسی و استفاده وجود ندارد. هر شبکه تشکیل دهنده اینترنت، استانداردهای خود را تدوین می‌کند. تنها استثنا در این مورد دو فضای نام اصلی اینترنت، نشانی پروتکل اینترنت و سامانه نام دامنه است که توسط سازمانی به نام آیکان مدیریت می‌شوند. وظیفه پی بندی و استاندارد سازی پروتکلهای هسته‌ای اینترنت، IPv4 و IPv6 بر عهده گروه ویژه مهندسی اینترنت است که سازمانی بین‌المللی و غیرانتفاعی است و هر فردی می‌تواند در وظایفشان با آن مشارکت نماید.
واژه‌شناسی
در زبان انگلیسی واژهٔ Intrnet هنگامی که به شبکه جهانی مبتنی بر پروتکل IP اطلاق می‌گردد، با حرف بزرگ در اول کلمه، نوشته می‌شود.
در رسانه‌ها فرهنگ عامه، گاه با اینترنت به صورت یک مقوله عمومی و مرسوم برخورد کرده و آن را با حرف تعریف و به صورت حروف کوچک می‌نگارند(the internet)
در برخی منابع بزرگ نوشتن حرف اول را به دلیل اسم بودن آن جایز می‌دانند نه برای صفت بودن این واژه.
واژهٔ لاتین the Internet چنانچه به شبکهٔ جهانی اینترنت اشاره کند، اسم خاص است و حرف اوّلش با حروف بزرگ آغاز می‌شود(I). اگر حرف اوّل آن کوچک باشد می‌تواند به عنوان شکل کوچک شده کلمه Internetwork برداشت شود که به معنی میان شبکه است. واژه "ابر" نیز به صورت استعاری، به ویژه در ادبیات رایانش ابری و نرم‌افزار به عنوان سرویس، برای اشاره به اینترنت به کار می‌رود.
اینترنت در برابر وب
غالباً در گفتگوهای روزمره از دو واژهٔ "وب" و "اینترنت"، به اشتباه، بدون تمایز زیادی استفاده می‌شود، امااین دو واژه معانی متفاوتی دارند. اینترنت یک سامانه ارتباطی جهانی برای داده هاست، زیرساختهای نرم‌افزاری و سخت‌افزاری است که رایانه‌ها در سراسر جهان به یکدیگر متصل می‌سازد. در مقابل، وب یکی از خدماتی (سرویس) است که بر روی اینترنت ارائه می‌شود و برای ارتباط از شبکه اینترنت بهره می‌جوید. وب مجموعه‌ای از نوشته‌های به هم پیوسته(web page) است که به کمک ابرپیوندها و آدرس جهانی(URL) به یکدیگر پیوند خورده‌اند.
وب شامل سرویسهای دیگر مانند رایانامه، انتقال فایل(پروتکل اف‌تی‌پی)، گروه خبری و بازی آنلاین است.
خدمات(سرویس)های یاد شده بر روی شبکه‌های مستقل و جدا از اینترنت نیز در دسترس هستند. وب به عنوان لایه‌ای در بالای اینترنت قرار گرفته و سطح بالاتری نسبت به آن قرار دارد.
تاریخچه
مبنای قابلیت‌های شبکه، وجود رایانه‌ها و استفاده از پردازشگرهای رمزگذار و رمزگشاست. وجود شبکه‌های مخابراتی که در ابتدا در قرن نوزدهم ایجاد شده بودند بنیانی مهم برای شکل‌گیری هر نوع شبکهٔ الکترونیکی محسوب می‌شدند و این پیشرفت‌ها با ایجاد نظریه اطلاعات در دهه 1940 تکمیل شدند و پیشرفت علم الکترونیک به کندی پیش می‌رفت. افتتاح پروژه اسپوتنیک توسط اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی زنگ خطر را برای ایالات متحده به صدا درآورد تا با تأسیس آرپا یا موسسه پروژه‌های تحقیقاتی پیشرفته در سال ۱۹۵۸ (میلادی) پیشروی در زمینه فناوری را بازیابد. آرپا اداره فناوری پردازش اطلاعات (IPTO) را تاسیس نمود تا پروژه SAGE راکه برای اولین بار سامانه‌های رادار سراسر کشور را با هم شبکه کرده بود پیشتر برد. هدف IPTO دست یافتن به راههایی برای پاسخ به نگرانی ارتش امریکا در باره قابلیت مقاومت شیکه‌های ارتباطیشان را پاسخ دهد، و به عنوان اولین اقدام رایانه هایشان را در پنتاگون، کوه چاین و دفتر مرکزی فرماندهی راهبردی هوایی (SAC) را به یکدیگر متصل سازد. جی.سی.آر لیکلایدر که از ترویج کنندگان شبکه جهانی بود به مدیریت IPTO رسید. لیکلایدر در سال ۱۹۵۰ (میلادی) پس از علاقه‌مند شدن به فناوری اطلاعات از آزمایشگاه روانشناسی صدا در دانشگاه هاروارد به ام آی تی رفت. در ام آی تی او در کمیته‌ای مشغول به خدمت شد که آزمایشگاه لینکلن را تاسیس کرد و بر روی پروژه SAGE کار می‌کرد. در سال ۱۹۵۷ (میلادی) او نایب رئیس شرکت بی بی ان (BBN) شد. در آنجا بود که اولین محصول PDP-۱ را خرید و نخستین نمایش عمومی اشتراک زمانی را هدایت نمود.
در IPTO جانشین لیکلایدر ایوان ساترلند، در سال ۱۹۶۵ (میلادی)، لارنس رابرتس را بر آن گماشت که پروژه‌ای را برای ایجاد یک شبکه آغاز نماید و رابرتس پایه این فناوری را کار پل باران نهاد. پل باران مطالعه جامعی را برای نیروی هوایی ایالات متحده آمریکا منتشر کرده بود که در آن پیشنهاد داده بود که برای دستیابی به استحکام و مقاومت در برابر حوادث از راهگزینی بسته کوچک استفاده شود. رابرتس در آزمایشگاه لینکلن ام آی تی کار کرده بود که هدف اولیه از تاسیس آن، پروژه SAGE بود. لئونارد کلینراک استاد دانشگاه کالیفرنیا تئوریهای زیربنایی شبکه‌های بسته را در سال ۱۹۶۲ (میلادی) و مسیریابی سلسله مراتبی را در سال ۱۹۶۷ (میلادی) ارائه کرده بود، مفاهیمی که زمینه ساز گسترش اینترنت به شکل امروزی آن شدند.
جانشین ساترلند، رابرت تیلور، رابرتس را قانع نمود که موفقیت‌های اولیه‌اش در زمینه راهگزینی بسته کوچک را گسترش دهد و بیاید و دانشمند ارشد IPTO شود. در آنجا رابرتس گزارشی با نام "شبکه‌های رایانه‌ای منابع مشترک" به تیلور داد، که در ژوئیه ۱۹۶۸ (میلادی) مورد تایید او قرار گرفت و زمینه ساز آغاز کار آرپانت در سال بعد شد. پس از کار فراوان، سرانجام در ۲۹ اکتبر ۱۹۶۹ دو گره اول آنچه که بعدها آرپانت شد به هم متصل شدند. این اتصال بین مرکز سنجش شبکه کلینراک در دانشکده مهندسی و علوم کاربردی UCLA و سامانه NLS داگلاس انگلبرت در موسسه تحقیقاتی SRI International در پارک منلو در کالیفرنیا برقرار شد. سومین مکان در آرپانت مرکز ریاضیات تعاملی Culler-Fried در دانشگاه کالیفرنیا، سانتا باربارا بود و چهارمی دپارتمان گرافیک دانشگاه یوتا بود. تا پایان سال ۱۹۷۹ (میلادی) پانزده مکان مختلف به آرپانت جوان پیوسته بودند که پیام آور رشدی سریع بود. آرپانت تنها یکی از اجداد اینترنت امروزی بود. در تلاشی جداگانه، دونالد دیویز نیز، در آزمایشگاه ملی فیزیک انگلیس مفهوم راهگزینی بسته کوچک را کشف کرده بود. اونخستین بار آن را در ۱۹۶۵ (میلادی) مطرح نمود. کلمات بسته و راهگزینی بسته در واقع توسط او ابداع شدند و بعدها توسط استانداردها پذیرفته و به کار گرفته شدند. دیویز همچنین یک شبکه راهگزینی بسته به نام Mark I در سال ۱۹۷۰ (میلادی) درانگلستان ساخته بود. به دنبال نمایش موفق راهگزینی بسته در آرپانت(ARPANET)؛ در سال ۱۹۷۸، اداره پست بریتانیا، Telenet، DATAPACوTRANSPAC با یکدیگر همکاری را برای بوجود آوردن نخستین سرویس شبکه راهگزینی بسته خود آغاز نمودند. در بریتانیا این شبکه به نام سرویس بین‌المللی راهگزینی بسته (به انگلیسی: International Packet Switched Service) خوانده می‌شد. مجموعه شبکه‌های X.۲۵ از اروپا و آمریکا گسترش یافت و تا سال ۱۹۸۱ کانادا، هنگ کنگ و استرالیا ر در بر گرفته بود. استانداردهای راهگزینی بسته X.۲۵ را "کمیته مشاوره بین‌المللی تلگراف و تلفن(CCITT)" - که امروزه به نام ITU-T خوانده می‌شود- حول و حوش سال ۱۹۷۶ تدوین نمود. X.۲۵ از پروتکلهای TCP/IP مستقل بود. این پروتکلها حاصل کار تجربی DARPA در آرپانت، شبکه رادیویی بسته و شبکه ماهواره‌ای بسته بودند.
آرپانت اولیه بر روی برنامه کنترل شبکه(NCP) (به انگلیسی: Network Control Program) کارمی کرد، استانداردی که در دسامبر ۱۹۷۰ توسط تیمی به نام "گروه کاری شبکه(NWG)" به مدیریت استیو کراکر (به انگلیسی: Steve Crocker) طراحی و پیاده‌سازی شد. برای پاسخگویی به رشد سریع شبکه که مرتباً مکانهای بیشتری بدان متصل می‌شد، وینتون سرف (به انگلیسی: Vinton Cerf) و باب کان (به انگلیسی: Bob Kahn) اولین توصیف پروتکلهای TCP را که امروزه به گستردگی استفاده می‌شوند در خلال سال ۱۹۷۳ ارائه دادند و در مه ۱۹۷۴ مقاله‌ای در این باب منتشر نمودند. به کاربردن واژه اینترنت برای توصیف یک شبکه TCP/IP یکتای جهانی از دسامبر ۱۹۷۴ با انتشار RFC ۶۷۵ آغاز شد. این RFC اولین توصیف کامل مشخصات TCP بود که توسط وینتون سرف، یوگن دالال و کارل سانشاین در آن زمان در دانشکاه استانفورد نوشته شد. در خلال نه سال یعدی کار تا آنجا پیش رفت که پروتکلها تصحیح شدندو بر روی بسیاری از سیستم‌های عامل پیاده‌سازی شدند. اولین شبکه برپایه بسته پروتکل اینترنت(TCP/IP) از اول ژانویه ۱۹۸۳ وقتی که همه ایستگاههای متصل به آرپا پروتکلهای قدیمی NCP را با TCP/IP جایگزین کردند، شروع به کار نمود. در سال ۱۹۸۵ بنیاد ملی علوم آمریکا(NFS) ماموریت ساخت NFSNET- یک ستون فقرات (Network Backbone) دانشگاهی با سرعت ۵۶ کیلوبیت بر ثانیه(Kbps) - با استفاده از رایانه‌های "مسیریاب فازبال" (به انگلیسی: Fuzzball router) را به مخترع این رایانه‌ها، دیوید ال. میلز (به انگلیسی: David L. Mills) سپرد. یک سال بعد NFS تبدیل به شبکه پرسرعت تر ۱٫۵ مگابیت بر ثانیه (Mbps) را نیز پشتیبانی می‌کرد. دنیس جنینگ، مسئول برنامه ابرکامپیدتردرNFS تصمیمی کلیدی در مورد استفاده از پروتکلهای TCP/IP ارائه شده توسط DARPA گرفت. گشایش شبکه به دنیای تجاری در سال ۱۹۸۸ آغاز شد. شورای شبکه بندی فدرال ایالات متحده در آن سال با اتصال NFSNET به سامانه تجاری پست MCI موافقت نمودو این اتصال در تابستان ۱۹۸۹ برقرارشد. سایر خدمات پست الکترونیکی تجاری (مانند OnTyme,Compuserve,Telemail) نیز به زودی متصل شدند. در آن سال سه ارائه دهنده سرویس اینترنت(ISP) بوجود آمدند: UUNET, PSINet, CERFNET. شبکه‌های جدای مهمی که دروازه‌هایی به سوی اینترنت (که خود بعداً جزئی از آن شدند) می‌گشودند عبارت بودند از: یوزنت, بیت‌نت بسیاری از شبکه‌های متنوع تجاری و آموزشی دیگر همچون Telenet, Tymnet, Compuserve و JANET نیز به اینترنت در حال رشد پیوستند. Telenet - که بعدها Sprintnet نامیده شد - یک شبکه رایانه‌ای ملی خصوصی بود که از ۱۹۷۰ کار خود را آغاز کرده بود و امکان دسترسی با شماره‌گیری (به انگلیسی: Dial-up Access) را به صورت رایگان در شهرهایی در سراسر امریکا فراهم ساخته بود. این شبکه سرانجام در دهه ۱۹۸۰، با محبوبیت روزافزون TCP/IP به سایرین متصل شد. فابلیت TCP/IP برای کار با هر نوع شبکه ارتباطی از پیش موجود، سبب رشد آسانتر آن می‌گشت؛ اگر چه که رشد سریع اینترنت در وهله اول ناشی از در دسترس بودن مسبریابهای استاندارد تجاری از طرف بسیاری از شرکتها، در دسترس بودن تجهیزات تجاری اترنت(به انگلیسی: Ethernet) برای ساخت شبکه‌های محلی و پیاده‌سازیهای گسترده و استانداردسازی TCP/IP در یونیکس]](به انگلیسی: Unix) و بسیاری سیستم عاملهای دیگر بود.
اگرچه بسیاری از کاربردها و رهنمودهایی که اینترنت را ممکن ساخت به مدت تقریباً دو دهه وجو داشتند، امااین شبکه تا دهه ۱۹۹۰ هنوز چهره‌ای همگانی نداشت. در ششم آگوست ۱۹۹۱، سرن - سازمان اروپایی پژوهش در باره ذرات - پروژه وب جهان گستر(World Wide Web) را به اطلاع عموم رساند. وب توسط دانشمندی انگلیسی به نام تیم برنرز لی(به انگلیسی: Sir Tim Berners-Lee) در سال ۱۹۸۹ اختراع شد. یکی از مرورگرهای وب محبوب اولیه ViolaWWW بود که از روی هایپرکارت الگوبرداری شده بود و از سامانه پنجره ایکس(به انگلیسی: X Window System) استفاده می‌کرد. سرانجام این مرورگر جای خود را در محبوبیت به مرورگرموزاییک (به انگلیسی: Mosaic) داد. در سال ۱۹۹۳ مرکزملی کاربردهای ابررایانش امریکا (به انگلیسی: National Center for Supercomputing Applications) دردانشگاه ایلینوی اولین نسخه از موزاییک را منتشر کرد و تا اواخر سال ۱۹۹۴ علاقه عمومی به اینترنتی که پیش از این آموزشی و تخصصی بود، گسترش فراوانی یافته بود. در سال ۱۹۹۶ استفاده از واژه اینترنت معمول شد و مجازا برای اشاره به وب هم استفاده شد. در همین هنگام، در گذر این دهه، اینترنت بسیاری از شبکه‌های رایانه‌ای عمومی از پیش موجود را در خود جا داد (اگر چه برخی مثل FidoNet همپنان جداماندند). آنچنانکه تخمین زده شده‌است، در دهه ۹۰ در هرسال اینترنت رشدی صددرصدی نسبت به سال قبل خود داشته‌است و در سالهای ۱۹۹۶و۱۹۹۷ نیز دوره‌های کوتاهی از رشد انفجاری داشته‌است. این میزان رشد به خصوصیت عدم کنترل مرکزی اینترنت که امکان رشد اندامی شبکه را فراهم می‌سازد نسبت داده‌اند و همچنین به ماهیت بازوغیراختصاصی پروتکلهای اینترنت که امکان برقراری سازگاری و همکاری میان فروشندگان مختلف و عدم توانایی یک شرکت برای اعمال کنترل بیش از حد بر روی شبکه را سبب می‌شود.. جمعیت تخمینی کاربران اینترنت مطابق آمار سی ام ژوئیه ۲۰۰۹، ۱٫۶۷ میلیارد نفراست.
فناوری
پروتکلها
زیرساخت ارتباطی پیچیدهٔ اینترنت، از اجزای سخت‌افزاری به همراه سامانه‌ای از لایه‌های نرم‌افزاری که جنبه‌های مختلفی از معماری آن را کنترل می‌کنند تشکیل شده‌است. از آنجا که سخت‌افزار اینترنت را غالباً می‌توان برای پشتیبانی از هر سامانه نرم‌افزاری دیگری استفاده کرد، اینترنت ویژگیهایش را مرهون طراحی معماری نرم‌افزار و پروسه استاندارد سازی قوی این معماری است که زیربنای مقیاس‌پذیری و موفقیت آن را می‌سازد. مسئولیت طراحی معماری سامانه‌های نرم‌افزاری اینترنت بر عهده گروه ویژه مهندسی اینترنت(IETF) گذارده شده‌است. IETF گروههای کاری استانداردگذاری را در ارتباط باجنبه‌های مختلف معماری اینترنت مدیریت می‌کند که به روی هر فردی باز هستند. بحثهای حاصل و استانداردهای نهایی در قالب اسنادی به نام درخواست توضیح(RFC) (به انگلیسی: Request for Comments) منتشر می‌شوند که به رایگان در وبگاه IETF فابل دسترسی هستند. روشهای اصلی شبکه بندی که اینترنت را راه می‌اندازند درRFCهایی می‌آیند که به طور ویژه‌ای متمایز شده اندواستانداردهای اینترنت را تشکیل می‌دهند. سایر اسناد ضعیف تر اسناد اطلاع رسانی، آزمایشی و تاریخی هستند و یا اسنادی اند که بهترین شیوه‌های رایج در پیاده‌سازی فناوریهای اینترنت را بیان می‌کنند.
استانداردهای اینترنت چارچوبی را مشخص می‌کنند که به نام بسته پروتکل اینترنت شناخته می‌شود. این بسته یک مدل معماری است که روشهارا به سامانه لایه بندی شده‌ای از پروتکلها تقسیم می‌کند.(RFC 1122, RFC 1123) هرلایه با محیطی متناظر است که سرویسهایی که ارائه می‌دهد در آن محیط یا حوزه عمل می‌کنند. بالاترین لایه، لایه کاربرد (به انگلیسی: Application Layer)، فضایی است برای شیوه‌های شبکه بندی مخصوص برنامه‌های کاربردی که مورد استفاده نرم‌افزارهای کاربردی قرار می‌گیرد، به عنوان مثال یک مرورگروب. در زیر این لایه لایه انتقال (به انگلیسی: Transport Layer) قرار دارد که برنامه‌های کاربردی را در " میزبان‌های متفاوت" از طریق شبکه با شیوه‌های مناسب مبادله داده به یکدیگر مرتبط می‌سازد (به عنوان مثال مدل کارخواه-کارساز). در زیر این لایه‌ها فناوریهای شبکه بندی اساسی در قالب دو لایه قراردارند. لایه اینترنت از طریق نشانی پروتکل اینترنت(آدرس IP) این قابلیت را به رایانه‌ها می‌دهد که یکدیگر را شناسایی کنند و مکان یکدیگر را بیایند و به آنها اجازه می‌دهد که از طریق شبکه‌های ترانزیت میانی به هم متصل شوند. درآخر زیر همه لایه‌ها یک لایه نرم‌افزاری به نام لایه پیوند قرارمی گیرد که اتصال بین میزبانهایی که در یک شبکه محلی قرار دارند ویا از طریق اتصال شماره گیری(Dial-up Connection) را بوجود می‌آورد. این مدل که به نام مجموعه پروتکل اینترنت خوانده می‌شود به گونه‌ای طراحی شده‌است که از سخت‌افزاری که بر روی آن کار می‌کند مستقل باشد و به جزئیات سخت‌افزاری نمی‌پردازد. مدل‌های دیگری نیز علاوه بر این مدل بوجود آمدند (مثل مدل مرجع OSI) که اگرچه شباهتهای زیادی با هم دارند، اما نه از لحاظ جزئیات توصیفی و نه از نظر پیاده‌سازی با هم سازگار نیستند.
برجسته‌ترین جزء مدل اینترنت پروتکل اینترنت(IP) است که یک سیستم آدرس دهی (آدرسهای IP) برای رایانه‌های متصل به اینترنت را فراهم می‌آورد. IP نسخه ۴، نسخه ابتدایی آن بود که در نسل اول اینترنت امروزی بکار گرفته شد و هنوز هم کاربرد عمده دارد. این نسخه به گونه‌ای طراحی شده بود که ۴٫۳~ میلیارد (۱۰۹) میزبان اینترنت را آدرس دهی کند. اما رشد انفجاری ایترنت منجر به اتمام آدرسهای IP شد و گمان می‌رود که تقریباً در ۲۰۱۱ به مرحله پایانی اش برسد. در اواسط دهه ۹۰ نسخه جدید این پروتکل، ipv6 با قابلیت آدرس دهی بسیار بیشتر و مسیر یابی کارآمد تر ترافیک اینترنت بوجود آمد. این نسخه هم اکنون در مرحله بکارگیری تجاری در سراسر دنیا به سر می‌برد و دفاتر ثبت منطقه‌ای اینترنت (RIR) (به انگلیسی: Regional Internet Registry) به تمام مدیران منابع اصرار می‌کنند که برای پذیرش نسخه جدید و تغییر، برنامه ریزی کنند.
IPv۶ با IPv۴ هم‌کنش‌پذیر (Interoperable) نیست و در واقع نسخه‌ای موازی از اینترنت ایجاد می‌کند که در دسترس نرم‌افزارهای سازگار با IPv۴ نمی‌باشد. این بدین معنی است که ارتقای نرم‌افزار و یا استفاده از امکانات ترجمه برای همه دستگاههای شبکه که بخواهند بر روی اینترنت IPv۶ ارتباط برقرار کنند، امری ضروری است. اکثر سیستم عاملهای مدرن امروزی به گونه‌ای تغییر داده شده‌اند که از هر دو نسخه IP پشتیبانی کنند، اما زیرساختهای شبکه هنوز از این قافله عقب هستند.
ساختار
ساختار اینترنت و خصوصیات کاربرد آن به گستردگی مورد مطالعه قرارگرفته‌است. این مشخص شده‌است که ساختار مسیردهی پروتکل اینترنت(IP) و پیوندهای ابرمتن وب جهان گستر، هردو شبکه‌های مقیاس-آزاد هستند. شبیه به شیوه ارائه دهندگان تجاری اینترنت(ISP) که از طریق نقاط تبادل اینترنت(IXP) (به انگلیسی: Internet Exchange Point) به هم وصل می‌شوند، شبکه‌های پژوهشی نیز تمایل دارند که در شکل زیرشبکه‌های بزرگی مانند GEANT، گلوریاد، Internet۲ و JANET (شبکه آکادمی علوم و تحقیقات بریتانیا)، به هم متصل شوند. این زیر شبکه‌ها به نوبه خود پیرامون شبکه‌های کوچکتری پدید آمده‌اند.
بسیاری از دانشمندان علوم رایانه اینترنت را نمونه برجسته‌ای از یک سیستم بزرگ بسیار مهندسی شده و هنوز بسیار پیچیده توصیف می‌کنند. اینترنت به شدت ناهمگن است. مثلاً نرخ‌های انتفال داده و ویژگیهای فیزیکی اتصالات بسیار تغییر می‌کند. اصول مسیریابی و آدرس دهی ترافیک در اینترنت به خاستگاه آن در سال ۱۹۶۰ بر می‌گردد که اتدازه و محبوبیت آینده اینترنت قابل پیش بینی نبود، از این رو امکان ایجاد ساختارهای دیگر در دست بررسی است.
حاکمیت
اینترنت یک شبکه جهانی توزیع شده‌است که شبکه‌های خودمختار به انتخاب خود به آن پیوسته‌اند و بدون هیچ بدنهٔ مرکزی فرماندهی کار می‌کند. اما برای حفظ هم‌کنش‌پذیری آن جنبه‌های فنی و سیاستهای زیر ساخت پایهٔ آن و همچنین فضاهای نام اصلی آن توسط بنگاه اینترنتی نامها و شماره‌های تخصیص داده شده(به انگلیسی: Internet Corporation for Assigned Names and Numbers) (ICANN) اداره می‌شوند که مقر اصلی آن درمارینا دل ری، کالیفرنیا قرار دارد. ICANN مرجعی است که به هماهنگ سازی تخصیص شناسه‌های یکتا برای استفاده در اینترنت می‌پردازد. این شناسه‌ها شامل نامهای دامنه، نشانی‌های IP، شماره پورتهای برنامه‌ها در لایه انتقال و بسیاری از پارامترهای دیگر می‌شود. فضاهای نام یکتای جهانی که در آن نامها و شماره‌ها به صورتی تخصیص داده می‌شوند که مقادیر یکتا باشند، برای دسترسی جهانی به اینترنت ضروری هستند. ICANN توسط یک هیات مدیره بین‌المللی که از بین انجمنهای فنی، آکادمیک و سایر انجمنهای غبر تجاری دیگراینترنت انتخاب می‌شود. دولت امریکا همچنان نقش اولیه را در تایید تغییرات در حوزه ریشه سامانه نام دامنه (به انگلیسی: DNS root zone) که قلب سامانه نام دامنه(DNS) را تشکیل می‌دهد. نقش ICANN در هماهنگی تخصیص شناسه‌های یکتا، آن را به عنوان تنها پیکره هماهنگ سازی در شبکه جهانی اینترنت متمایز می‌سازد. در ۱۶ نوامبر ۲۰۰۵ نشست جهانی در باره جامعه اطلاعاتی که در تونس بر‌گزار شد انجمن حاکمیت اینترنت(IGF) را تاسیس کردند تا به مسایل مرتبط با اینترنت بپردازد.
5:48 am
زمان فتحعلی شاه
نقطهٔ شروع مدگرایی زمانی بود که بانوی ارشد فتحعلی شاه طی یک مهمانی دربار با "الیزابت مک نیل" همسر "جان مک نیل" آشنا شد. الیزابت مک نیل در آن مهمانی لباس ساتن سپید، تزئین شده با چین‌های توری و همچنین ردای قرمز ابریشمی بر تن داشت که در تضاد با لباس‌ها و جواهرات با شکوه و پر زرق و برق خانم‌های درباری بود. اما همین لباس ساده چشم بانوی اول دربار ایران را گرفت و نقطه شروعی شد بر تغییر لباس زنان دربار قاجار.
بعدها در سال ۱۸۵۰ میلادی، "لیدی شیل" با ملک جهان مادر ناصرالدین شاه دیدار کرد. او شرحی شگرف از لباسهای دربار نوشت و در یادداشت‌هایش آورد که چقدر لباسهای ساده اروپایی وی خانم‌های قجری را هم زمان مجذوب و متحیر کرده بود.
زمان ناصرالدین شاه
در زمان سلطنت ناصرالدین شاه و به واسطهٔ نفوذ دخترش تاج السلطنه که تحصیل کردهٔ اروپا بود و از آزادی زنان ایران پشتیبانی می‌کرد باعث ورود مد روز در سبک اروپایی به ایران شد. تا جایی که وی برای نامزدی و عروسی اش لباسی ساخته از ابریشم صورتی با ساتن سفید پوشید که با تور سر به سبک عروس‌های اروپایی کامل می‌شد؛ دیگر زنان درباری نیز لباس‌هایی به سبک دههٔ ۱۸۷۰ میلادی می‌پوشیدند که خط یقه شان دکولته(یقه باز) بود.
اندازهٔ دامن‌های سنتی متفاوت بود، اما طبق مد دههٔ ۱۸۶۰ میلادی در ایران، دامن‌ها کوتاه و جنس شان ضخیم شده بود و "شلیته" نامیده می‌شدند، تا اینکه ناصرالدین شاه در جریان سفر به پاریس و دیدن رقصندگان باله مدل دامن آنها را به زنان دربار معرفی کرد. لباس زنان دربار، اوایل ترکیبی از نیم تنه (ژاکت) های تنگ با آستین‌های بلند بود با شلواری که به شکل زنگوله تا زانوها می‌رسید، همهٔ لباس‌ها از پارچه زربفت ابریشمی و مخمل ساخته شده بودند. یک شال معمولا صورت را در بر می‌گرفت و زیر چانه گره زده می‌شد. بسته به وضعیت پوشنده لباس مقدار زیادی از جواهرات نیز آویخته می‌شد.
تغییرات در لباسهای سنتی بصورت تدریجی از اواسط قرن نوزدهم شکل گرفت و شامل شلوارهای کوتاه‌تر، و دامن‌هایی در اندازه و ضخامت‌های مختلف بود که روی شلوارهای تنگ یا جوراب‌های نازک پوشیده می‌شد. معرفی جامه اروپایی به زنان دربار تدریجی بود و از اواخر قرن نوزدهم شروع شد که شامل انطباق با سبک سنتی است. برای نمونه کت‌ها با دکمه بسته شدند و خط یقه V شکل داشتند. لباسهای بلند با کمر تنگ و دامن‌های ضخیم که زیر کت پوشیده می‌شد. شنل‌ها روی کت پوشیده می‌شد و برخی مواقع رداهای طرح اروپایی به جای چادر در لباسهای بیرون از خانه استفاده می‌شد.
تاثیرگذارترین پیش قراولان مد در میان زنان دربار قجر به طور مستقیم دارای خویشاوندی با شاه بودند، بنابراین در بالاترین جایگاه اجتماعی بودند و واکنش به این تغییرات تا حد زیادی بسته به رویکرد شوهران آنها بود که آن هم نسبت به تحصیلات زنان و آداب اروپایی متفاوت بود. مردان محافظه‌کار دگرگونی در لباس‌ها را می‌توانستند بپذیرند اما به اصرار به زنان برای ماندن در خانه و دنبال نکردن حرفه ادامه می‌دادند. تاج‌السلطنه که از امتیاز ثروت و نفوذ برخوردار بود، بی‌وقفه با شوهرش مخالفت می‌کرد، آن چنان که لباس اروپایی را به عنوان نشانه رهایی بر تن می‌کرد و برای آزادی زنان ایرانی فعالیت می‌کرد.
در آن زمان لباس‌ها توسط خیاط‌ها و سازندگان لباس حرفه‌ای دوخته می‌شد، توسط ندیمان ماهر و همچنین خانم‌هایی از اندرونی. خیاط‌ها در مغازه خودشان در بازار و همچنین برای امور خصوصی کار می‌کردند. خیاط‌های مخصوص متدهای اروپایی در برش و دوخت لباس‌ها را استادانه تعلیم دیده بودند تا مقامات مرد در دربار آنها را بپوشند. زنان دربار نیز به خدمات دوزندگان اختصاصی لباس که به کاخ سر می‌زدند اعتماد داشتند. دختران در حرمسرا هنر گلدوزی برای تزئین لباس و منسوجات خانگی را آموزش می دیدند و استاندارد کار هایشان بالا بود. افزون بر آن قلاب دوزان حرفه‌ای هم بودند که روی طلا و ابریشم کار می‌کردند. با توجه به دسترسی شان برای تامین پارچه و طراحی و میزان آموزش شان، دوزندگان قادر بودند ذائقه زنان دربار را با سبک‌ها و تزئین‌های جدید تحت تاثیر قرار دهند.
دورهٔ پهلوی
زمان رضا شاه
با آغاز دورهٔ پهلوی الگو سازی از مظاهر پیشرفت به اوج خود رسید، پس از ورود ملکه ثریا(ملکه افغانستان) بدون حجاب به ایران و سفر رضا شاه به ترکیه و دیدار با آتاتورک و دیدن زنانی که بی حجاب بودند و مانند مردان کار می‌کردند و دیگر مظاهر غرب، تصمیم به ایجاد یک مدرنیزاسیون اجباری گرفت؛ گرچه جرقه‌های کشف حجاب در همان اواخر دورهٔ قاجار خورده بود اما این رضا شاه بود که دستور به کشف حجاب زنان داد، وی همچنین دستور داد مردان به جای لباسهای سنتی لباس متحدالشکل بر تن کنند که شامل کت و شلوارهای غربی بود، همچنین مردان به جای کلاه شاپو، دستار و عمامه باید کلاه پهلوی بر سر می‌کردند، زنان نیز به جای روبنده، پیچه، چادر و روسری می‌توانستند از کلاه فرنگی استفاده کنند اما داشتن حجاب ممنوع بود.
یکی از کسانی که در تغییر سبک پوشش زنان تاثیر بسزایی داشت و از حامیان کشف حجاب بود، وزیر قدرت مند دربار، عبدالحسین تیمور تاش بود که در جلسه کابینه در سال ۱۳۱۲ واردات کلاههای زنانه از خارج از کشور را قانونی کرد.
پس از ۱۷ دی ۱۳۱۴ ه. ش (۱۹۳۵) تبعیت از لباسهای مد روز پیگیری شده و خانم‌ها پوشاک خود را از روی مجله‌های مزون‌های اروپایی که به‌صورت فصلی یا سالیانه بود، تهیه می‌کردند و از تغییرات رنگ و فرم لباس با خبر شده و از آنان پیروی می‌کردند.
زمان محمد رضا شاه
در زمان سلطنت محمدرضا شاه از سال ۱۳۲۰ تا ۱۳۵۷ ه. ش به دلیل افزایش ارتباطات با کشورهای غربی و آمریکایی سیر تحول لباس و همگون شدن آن با البسه خارجی بیشتر شد.
مد لباس در دههٔ ۲۰ شمسی شامل لباسهای جلو بسته و جلو باز با یقهٔ انگلیسی بزرگ و سرشانه‌های پهن و کمرهای تنگ و چسبان بود، دامن‌های گشاد و پیلی دار که قدشان تا زانو بود، اما در اواخر این دهه قد دامن‌ها دوباره بلند شد. در دههٔ ۳۰ تنوع سبک‌های لباس بالا رفت و در دههٔ بعدی دامن‌های چین دار و پلیسه، کت و شلوارهای پاچه گشاد، دوپیس و... از سبک‌های طراحی لباس مرسوم بودند، جنس غالب پارچه‌هایی که در طراحی مد آن زمان به کار می‌رفت ژرسه و تریکوبود، و طرح‌ها چهار خانه، راه راه و جناقی بودند.
در دهه ۵۰ جوراب‌های خط دار به بازار عرضه شدند و سبک طراحی فرانسوی که شامل دامن‌های ماکسی، میدی و مینی بود، همچنین انواع کت و دامن دوپیس و جلیقه وارد ایران شدند، همچنین در این دهه فرح پهلوی البسه آراسته یه سوزن دوزی را در دربار باب کرده بود، از مشاهیر سوزن دوزی آن زمان می‌توان به مهتاب نوروزی اشاره کرد.
در آن دوره شهرهای بزرگ به‌دلیل خصوصیات اجتماعی و اقتصادی و ارتباطات فرهنگی همیشه محل صدور مد و لباس به شهرهای کوچک و حتی روستاها بودند. دو نیروی موثر در گسترش مد و مدگرایی، زنان و جوانان بودند؛ در دهه ۵۰ این دو نیروی موثر با تمام قوا به دنبال مد بودند، مد و لباس ایرانی در دهه ۵۰ تحت تاثیر دهه ۷۰ میلادی غرب، دچار یک تحول بزرگ شد. در دهه ۵۰، مجلات و ژورنال‌های غربی سهم عمده‌ای در مدگرایی جامعه به عهده داشتند، جریان رسمی نشریات وابسته به رژیم پهلوی مثل "زن روز"، "اطلاعات جوانان" و... این موج را تقویت می‌کردند، از سوی دیگر گروههای پانک، هیپی‌ها، آرایش موی مخصوص بیتل‌ها، جوانان شهرنشین ایرانی را تحت تاثیر قرار داده بود.
اولین طراح مد ایرانی
زینت جهانشاه دختر یکی از سرهنگ‌های وزارت جنگ آن دوره در آموزشگاه بین المللی "لته فراین" آلمان تحصیل کرد و پس از ازدواج با یکی از افسران نظام به سوئیس رفت و در آنجا حدود یکسال هنر خیاطی و روش برش روی مانکن را فرا گرفت، سپس به پاریس که یکی از مراکز اصلی صدور مد دنیا بوده و هست رفت و در آنجا در خیاطی تخصص پیدا کرد و همچنین تحت تعلیم "پیر بالمن" یکی از طراحان معروف آن زمان رموز خیاطی مدرن و بوتیک داری را یاد گرفت.
زینت جهانشاه در سال ۱۳۲۱ به همراه همسرش که یکی از افسران نظام بود به ایران بازگشت. او در بدو ورود به ایران، اقدام به افتتاح یک لباس فروشی و خیاط خانه در خیابان امیریه شهر تهران کرد و در مدت سه ماه موفق شد نود دست لباس زنانه برای هنگام صبح، عصر و شب، تولید کند و با پوشاندن به تن مانکن‌ها و دخترها، آنها را در معرض مشاهده پانزده تن از زنان از فرنگ برگشته قرار دهد که با مد روز اروپا آشنا بودند.
مد لباس جهان شاه، آمیزه‌ای از مدهای غربی و دید شخصی‌اش بود او برای تمام لباسهای ایرانی، از روی فصول یا گل‌ها نام انتخاب کرده بود. جنس لباس‌ها اغلب از مخمل و لمه بود. مدل پالتوها و آستین‌ها آزاد و یقه‌ها بسته بودند، کت‌ها و دامن‌ها نیز مناسب با اعتقادات دینی زنان ایرانی طراحی شده بود و پیراهن‌های شب به سبک دکولته طراحی شده بودند و روی آنها منجوق و پولک دوزی شده بود، به جلوی این لباس‌ها قسمتی اضافه می‌شد که به تن بایستند. کفش‌ها هم نوک گرد و بی پاشنه و باریک طراحی شده بود. در میان مدل‌های لباس، از پالتوی پوست و کلاه به علت گرانی پوست و عدم امکان فروش خبری نبود. از سوی دیگر جهان شاه کلاه دوز خوبی هم سراغ نداشت تا طرح‌هایش را به او سفارش دهد. در عوض کیفهای مدل "موت" که هر دو دست در داخل آن قرار می‌گرفت به نمایش گذاشته شده بود. رنگهایی که در مدل‌ها استفاده شده بود بیشتر سیاه و قهوه‌ای بود.
البته جهان شاه در نمایش مدل‌های خود به بازدیدکنندگان با مشکلاتی هم روبرو بود از جمله روش راه رفتن و ایستادن مانکن‌ها و سادگی و بی‌آرایشی گیسوانشان، به ویژه در مورد آخر، آرایشگاه‌های خاصی برای این کار در ایران وجود نداشت. با این حال زنانی که وصف نمایش خیره کننده جهانشاه را شنیده بودند استقبال زیادی از جادوی مد او کردند و کار او رونق فراوانی گرفت.
این زن پس از ده سال از افتتاح مغازهٔ لباس فروشی و خیاط خانه خود به فکر استفاده از مدل لباسهای قدیمی در کار خود افتاد و با الهام از موزه مردم شناسی مانتویی را طراحی کرد که شبیه ردای مردان قدیمی بود و آستین‌های گشادی داشت که با استقبال فراوانی روبرو شد. او تا سال ۱۳۷۴ خورشیدی به کار خیاطی و مدسازی ادامه داد، وی شروع کننده راهی شد که ابتدا توسط فرزندش و سپس دیگران ادامه یافت.
پس از انقلاب ۱۳۵۷
دهه ۶۰
بعد از انقلاب 1357 و کاهش فراگیری مد و فرهنگ غربی در سطح جامعه و حتی در شهرهای بزرگ، فرهنگ پوشش ایرانیان نیز دچار تحول شد. میل به ساده‌زیستی، دوری از مد و جنگ ایران و عراق ، باعث شدند مد در دهه ۶۰ شمسی به حاشیه برود، لباس زنان در این سالها به مانتو و چادر و لباس مردان به شلوارهای پارچه‌ای گشاد و پیراهن‌های ساده تغییر یافت. لباس رسمی و اداری در این سالها هم کت و شلوار بدون کراوات بود. دهه ۶۰، کراوات به‌عنوان نمادی از فرهنگ غربی به حاشیه رفت و به اقشار خاصی از جامعه منحصر شد.
دهه ۷۰
با پایان جنگ و از میان رفتن الزامات خاص اقتصادی و سیاسی آن و آغاز دوره تاثیر همه جانبه رسانه‌هایی چون ویدئو و ماهواره، دوباره موج مدگرایی در جامعه آغاز شد. کاهش سختگیری‌ها و افزایش واردات البسه خارجی هم در تشدید این فضا موثر بود. دهه ۷۰ کم‌کم شلوارهای پارچه‌ای جای خود را به جین‌های تنگ داد و پیراهن‌های معمولی مردانه به تی‌شرت تبدیل شد. مدل‌های مختلف روسری و مانتو و تنوع در این حوزه، اتفاق مهم لباس زنانه ایرانی در دهه ۷۰ بود. برای مثال می‌توان به مدل مانتوی خفاشی اشاره کرد.
دهه ۸۰
سرعت تحول مد در دهه ۸۰ به علت ظهور اینترنت در خانه‌های مردم بسیار بالا بود، به طوری که شاید هر سال یک مد در جامعه می‌آمد و برچسب "دمده" یا "از مدافتاده" به لباسهای نه‌چندان کهنه داخل کمدها می‌خورد. مانتو فروشی‌ها آنقدر زیاد و متنوع بودند که قیمت آن کمتر با افزایش روبه‌رو می‌شد و جزو متنوع‌ترین و ارزان‌ترین تن‌پوش‌های دهه ۸۰ بودند.
دهه۹۰
در اواخر دههٔ هشتاد آشفتگی بازار پوشاک دولت مردان ایرانی را متوجه کرد که تا کنون از این عرصه و سیع رقابتی غفلت کرده‌اند و آنان را وادار کرد تا به طراحی لباس به عنوان یک ابزار فرهنگی توجه داشته باشند و به همین جهت ساماندهی مد و لباس به وزارت ارشاد واگذار شد. این وزارت خانه با برگزاری مسابقهٔ طراحی مد و لباس فجر هنرمندان را به رقابت کشاند و برای اولین بار در ایران طراحی مد و لباس به عنوان یک هنر در کنار هنرهای دیگر مطرح شد. پس از آن و در آغاز دههٔ نود شوهای زندهٔ لباس و انواع نمایشگاه‌ها فرصت پیدا کردند خود را به عرصهٔ ظهور برسانند و حتی مؤسساتی در زمینهٔ پژوهش پوشاک ایرانی به ثبت رسیدند. اولین مؤسسه پژوهشی ثبت شده در زمینهٔ پوشاک ایرانی، مانا هنر ایرانیان نام دارد.
طراحان مطرح ایرانی
از معدود طراحان مد مطرح ایرانی می‌توان به بیژن پاکزاد (زادهٔ ۱۵ فروردین ۱۳۲۳ در تهران - ۲۷ فروردین ۱۳۹۰ بورلی هیلز) و نیما بهنود و بوریس بیژن صابری اشاره کرد.
امروزه به علت وجود قوانین پوشش اسلامی در ایران که بر اساس آن زنان ملزم به پوشاندن سرتا پای بدن خود هستند هنر طراحی مد محدود به پوششی به نام "مانتو" و چادرهای اسلامی شده است. مانتو که واژه‌ای فرانسوی است به لباس یا پالتوی بلند اشاره دارد و پس از انقلاب اسلامی ایران جزو کدهای لباسی زنان محسوب می‌شود. در سالهای اخیر پس از موفقیت نیما بهنود طراح مد ایرانی ساکن آمریکا که لباس‌هایی با مُهرهای قدیمی و خطوط نستعلیق فارسی طراحی کرد که بسیار مورد استقبال قرار گرفت، سبک طراحی لباس ایرانی به سمت لباس‌هایی رفت که تلفیقی از طرح و سبک سنتی و سادگی و راحتی لباسهای مدرن باشد. برای مثال می‌توان به مانتوهای گشاد و عبا مانند در رنگ‌های شاد و با نقش و نگارهای سنتی محدود برای زنان و شال‌هایی با طرح سنتی و یا خطوط نستعلیق برای پوشش سر و بلوزهایی با همین سبک برای مردان و همچنین کیف‌هایی از جنس جاجیم اشاره کرد.
قوانین و مقررات طراحی مد
یک طراح لباس (به انگلیسی: طراحی مد) از ترکیب خطوط، تناسب، رنگ و بافت، شکل مناسب جامه را تصور می‌کند، اگرچه داشتن مهارت‌هایی مثل خیاطی و الگو کاری برای یک طراح لباس می‌توانند سودمند باشند اما به عنوان پیش شرط برای تبدیل شدن به یک طراح لباس موفق در نظر گرفته نمی‌شوند. بسیاری از طراحان مد به طور رسمی آموزش دیده‌اند و یا دورهٔ کارآموزی گذرانده‌اند.
یک طراح فنی (به انگلیسی: Technical Designer) با گروه طراحی و کارخانه‌های خارج از کشور کار می‌کند، وظیفهٔ طراح فنی اطمینان از ساخت و تولید صحیح پوشاک، انتخاب مواد اولیه و پارچه‌های مناسب و تناسب و اندازهٔ درست لباس هاست. طراح فنی نمونهٔ اولیهٔ پوشاک را بر روی تن یک مدل با تناسب کامل امتحان می‌کند و تصمیم می‌گیرد که کدام یک از تناسب‌ها و ساختارها را پیش از تولید انبوه نمونه‌های اولیه باید تغییر دهد.
یک طراح الگو یا الگو بُر (به انگلیسی: Pattern maker(Pattern cutter)) طرح اولیه اشکال، اندازه‌ها و تکه‌های لباس را مسوده می‌کند، این پیش نویس‌ها ممکن است به صورت دستی با کمک ابزار اندازه گیری، روی کاغذ باشد و یا با استفاده از نرم افزار کامپیوتری CAD انجام شود. روش دیگری که برای درآوردن طرح و اندازهٔ لباس‌ها انجام می‌شود آویزان کردن پارچه‌ها به طور مستقیم روی فرم لباس است. حاصل کار طراح الگو این است که می‌توان از اندازه‌ها و قطعات الگوی طراحی شده برای تولید لباس مورد نظر استفاده کرد. معمولاً برای کار کردن به عنوان طراح الگو آموزش رسمی امری الزامی است.
یک خیاط(به انگلیسی: خیاط) سفارش لباسهای طراحی شده را می‌گیرد و بنا به اندازهٔ مشتری آنها را می‌دوزد. به خصوص لباس‌هایی چون کت و شلوار، کت و دامن و غیره. معمولاً یک خیاط باید دورهٔ کارآموزی و یا آموزش رسمی دیگری را گذرانده باشد.
یک طراح پارچه (به انگلیسی: Textile Designer)، بافت پارچه را طراحی می‌کند و آن را برای لباس و مبلمان چاپ می‌کند. اکثر طراحان پارچه به طور رسمی به عنوان کارآموز و در مدارس عالی آموزش دیده‌اند.
یک طراح سبک یا مشاور مد (به انگلیسی: Stylist) لباس‌ها، جواهرات و لوازم جانبی را با هم هماهنگ می‌کند تا در عکاسی مد (به انگلیسی: عکاسی مد) و یا در دفیله (به انگلیسی: catwalk) به معرض نمایش گذاشته شود. طراح سبک ممکن است برای هماهنگ کردن لباس با مشتری فردی نیز کار کند. بسیاری از طراحان سبک در زمینه‌های طراحی مد، تاریخچهٔ مد و لباسهای تاریخی آموزش دیده‌اند و دارای سطح بالایی از تجربه و تخصص در زمینهٔ بازار مد جاری و روند بازار در آینده هستند. با این حال برخی از طراحان سبک به سادگی با داشتن یک حس زیبایی شناسی قوی بین لباس‌ها هارمونی برقرار می‌کنند و یک ظاهر عالی می‌آفرینند.
یک خریدار مد (به انگلیسی: Fashion buyer) ترکیبی از لباسهای موجود در مغازه‌های خرده فروشی، مغازه‌های بزرگ و فروشگاه‌های زنجیره‌ای را انتخاب کرده و می‌خرد. بسیاری از خریداران مد در مطالعات تجارت و بازرگانی و/یا مطالعات مد آموزش دیده‌اند.
یک دوزنده (به انگلیسی: Seamstress) لباسهای ماشینی یا لباسهای تولیدی‌ها را با دست و یا با چرخ خیاطی می‌دوزد. این نوع دوزنده‌ها اغلب به عنوان اپراتور چرخ خیاطی در تولیدی‌ها و کارگاه‌ها و یا در فروشگاه‌های پوشاک کار می‌کنند و معمولاً مهارتی در طراحی و برش پوشاک و یا درست کردن اندازه‌های لباس روی مدل را ندارند و تنها دوخت‌های سادهٔ لباس را انجام می‌دهند.
یک معلم طراحی مد (به انگلیسی: teacher of fashion design) مسئول آموزش هنر، صنایع دستی و مهارت‌های طراحی مد در مدارس عالی مد یا دانشگاه‌های هنر است.
یک فروشندهٔ لباسهای سفارشی (به انگلیسی: costume clothier) برای مناسبت‌های مختلف سفارش لباسهای مجلسی و رسمی می‌گیرد و به مشتری‌هایش می‌فروشد.
یک خیاط زنانه (به انگلیسی: dressmaker) در زمینهٔ لباسهای مخصوص زنان تخصص دارد، لباسهای روز، نیمه رسمی و رسمی، لباسهای کار، کت و شلوار، کت و دامن، لباس عروس، لباس ورزشی و لباس زیر زنانه.
یک تصویرگر (به انگلیسی: illustrator) برای تبلیغات بازرگانی رنگ و طرح لباس‌ها را ترسیم می‌کند.
یک گمانه زن مد (به انگلیسی: Fashion forecaster) رنگ‌ها، سبک‌ها و اشکال محبوب احتمالی در روند مد را پیش بینی می‌کند تا قبل از آماده شدن پوشاک برای فروش در فروشگاه‌ها آنچه را که باب طبع مردم قرار خواهد گرفت ارائه دهد.
یک مدل (به انگلیسی: Model) برای نمایش در نمایشگاههای مد، دفیله و یا عکس‌های مجلات مد و تبلیغات تجاری لباسهای طراحی شده را به تن می‌کند.
یک مدل شایسته (به انگلیسی: fit model) با پوشیدن و اظهار نظر درمورد تناسب نمونهٔ اولیهٔ لباس طراحی شده به طراح مد درحین ساخت لباس و بعد از آن کمک می‌کند، مدل‌های شایسته برای انجام این مهم باید تناسب اندام ویژه‌ای داشته باشند.
یک روزنامه نگار مد (به انگلیسی: fashion journalist) در مورد مد پوشاک و یا گرایش‌ها و روندها آن برای مجلات و روزنامه‌ها مقاله می‌نویسد.
یک متخصص دگرش (به انگلیسی: alteration specialist یا alterationist) مسئول تنظیم تناسب نهایی پوشاک است، به ویژه لباسهای ماشینی، و گاهی اوقات مدل آنها را دوباره تغییر می‌دهد.(تبصره: به رغم اینکه خیاط‌ها تغییرات و تنظیمات تناسب لباس‌ها را برای مشتریها انجام می‌دهند همهٔ متخصص‌های دگرش خیاط نیستند.)
یک مشاور تصویری (به انگلیسی: Image Consultant) در مورد سبک‌ها و رنگهایی به چهره و رنگ پوست و مو و اندام مشتریها می‌نشیند مشاوره می‌دهد.
نقطهٔ شروع مدگرایی زمانی بود که بانوی ارشد فتحعلی شاه طی یک مهمانی دربار با "الیزابت مک نیل" همسر "جان مک نیل" آشنا شد. الیزابت مک نیل در آن مهمانی لباس ساتن سپید، تزئین شده با چین‌های توری و همچنین ردای قرمز ابریشمی بر تن داشت که در تضاد با لباس‌ها و جواهرات با شکوه و پر زرق و برق خانم‌های درباری بود. اما همین لباس ساده چشم بانوی اول دربار ایران را گرفت و نقطه شروعی شد بر تغییر لباس زنان دربار قاجار.
بعدها در سال ۱۸۵۰ میلادی، "لیدی شیل" با ملک جهان مادر ناصرالدین شاه دیدار کرد. او شرحی شگرف از لباسهای دربار نوشت و در یادداشت‌هایش آورد که چقدر لباسهای ساده اروپایی وی خانم‌های قجری را هم زمان مجذوب و متحیر کرده بود.
زمان ناصرالدین شاه
در زمان سلطنت ناصرالدین شاه و به واسطهٔ نفوذ دخترش تاج السلطنه که تحصیل کردهٔ اروپا بود و از آزادی زنان ایران پشتیبانی می‌کرد باعث ورود مد روز در سبک اروپایی به ایران شد. تا جایی که وی برای نامزدی و عروسی اش لباسی ساخته از ابریشم صورتی با ساتن سفید پوشید که با تور سر به سبک عروس‌های اروپایی کامل می‌شد؛ دیگر زنان درباری نیز لباس‌هایی به سبک دههٔ ۱۸۷۰ میلادی می‌پوشیدند که خط یقه شان دکولته(یقه باز) بود.
اندازهٔ دامن‌های سنتی متفاوت بود، اما طبق مد دههٔ ۱۸۶۰ میلادی در ایران، دامن‌ها کوتاه و جنس شان ضخیم شده بود و "شلیته" نامیده می‌شدند، تا اینکه ناصرالدین شاه در جریان سفر به پاریس و دیدن رقصندگان باله مدل دامن آنها را به زنان دربار معرفی کرد. لباس زنان دربار، اوایل ترکیبی از نیم تنه (ژاکت) های تنگ با آستین‌های بلند بود با شلواری که به شکل زنگوله تا زانوها می‌رسید، همهٔ لباس‌ها از پارچه زربفت ابریشمی و مخمل ساخته شده بودند. یک شال معمولا صورت را در بر می‌گرفت و زیر چانه گره زده می‌شد. بسته به وضعیت پوشنده لباس مقدار زیادی از جواهرات نیز آویخته می‌شد.
تغییرات در لباسهای سنتی بصورت تدریجی از اواسط قرن نوزدهم شکل گرفت و شامل شلوارهای کوتاه‌تر، و دامن‌هایی در اندازه و ضخامت‌های مختلف بود که روی شلوارهای تنگ یا جوراب‌های نازک پوشیده می‌شد. معرفی جامه اروپایی به زنان دربار تدریجی بود و از اواخر قرن نوزدهم شروع شد که شامل انطباق با سبک سنتی است. برای نمونه کت‌ها با دکمه بسته شدند و خط یقه V شکل داشتند. لباسهای بلند با کمر تنگ و دامن‌های ضخیم که زیر کت پوشیده می‌شد. شنل‌ها روی کت پوشیده می‌شد و برخی مواقع رداهای طرح اروپایی به جای چادر در لباسهای بیرون از خانه استفاده می‌شد.
تاثیرگذارترین پیش قراولان مد در میان زنان دربار قجر به طور مستقیم دارای خویشاوندی با شاه بودند، بنابراین در بالاترین جایگاه اجتماعی بودند و واکنش به این تغییرات تا حد زیادی بسته به رویکرد شوهران آنها بود که آن هم نسبت به تحصیلات زنان و آداب اروپایی متفاوت بود. مردان محافظه‌کار دگرگونی در لباس‌ها را می‌توانستند بپذیرند اما به اصرار به زنان برای ماندن در خانه و دنبال نکردن حرفه ادامه می‌دادند. تاج‌السلطنه که از امتیاز ثروت و نفوذ برخوردار بود، بی‌وقفه با شوهرش مخالفت می‌کرد، آن چنان که لباس اروپایی را به عنوان نشانه رهایی بر تن می‌کرد و برای آزادی زنان ایرانی فعالیت می‌کرد.
در آن زمان لباس‌ها توسط خیاط‌ها و سازندگان لباس حرفه‌ای دوخته می‌شد، توسط ندیمان ماهر و همچنین خانم‌هایی از اندرونی. خیاط‌ها در مغازه خودشان در بازار و همچنین برای امور خصوصی کار می‌کردند. خیاط‌های مخصوص متدهای اروپایی در برش و دوخت لباس‌ها را استادانه تعلیم دیده بودند تا مقامات مرد در دربار آنها را بپوشند. زنان دربار نیز به خدمات دوزندگان اختصاصی لباس که به کاخ سر می‌زدند اعتماد داشتند. دختران در حرمسرا هنر گلدوزی برای تزئین لباس و منسوجات خانگی را آموزش می دیدند و استاندارد کار هایشان بالا بود. افزون بر آن قلاب دوزان حرفه‌ای هم بودند که روی طلا و ابریشم کار می‌کردند. با توجه به دسترسی شان برای تامین پارچه و طراحی و میزان آموزش شان، دوزندگان قادر بودند ذائقه زنان دربار را با سبک‌ها و تزئین‌های جدید تحت تاثیر قرار دهند.
دورهٔ پهلوی
زمان رضا شاه
با آغاز دورهٔ پهلوی الگو سازی از مظاهر پیشرفت به اوج خود رسید، پس از ورود ملکه ثریا(ملکه افغانستان) بدون حجاب به ایران و سفر رضا شاه به ترکیه و دیدار با آتاتورک و دیدن زنانی که بی حجاب بودند و مانند مردان کار می‌کردند و دیگر مظاهر غرب، تصمیم به ایجاد یک مدرنیزاسیون اجباری گرفت؛ گرچه جرقه‌های کشف حجاب در همان اواخر دورهٔ قاجار خورده بود اما این رضا شاه بود که دستور به کشف حجاب زنان داد، وی همچنین دستور داد مردان به جای لباسهای سنتی لباس متحدالشکل بر تن کنند که شامل کت و شلوارهای غربی بود، همچنین مردان به جای کلاه شاپو، دستار و عمامه باید کلاه پهلوی بر سر می‌کردند، زنان نیز به جای روبنده، پیچه، چادر و روسری می‌توانستند از کلاه فرنگی استفاده کنند اما داشتن حجاب ممنوع بود.
یکی از کسانی که در تغییر سبک پوشش زنان تاثیر بسزایی داشت و از حامیان کشف حجاب بود، وزیر قدرت مند دربار، عبدالحسین تیمور تاش بود که در جلسه کابینه در سال ۱۳۱۲ واردات کلاههای زنانه از خارج از کشور را قانونی کرد.
پس از ۱۷ دی ۱۳۱۴ ه. ش (۱۹۳۵) تبعیت از لباسهای مد روز پیگیری شده و خانم‌ها پوشاک خود را از روی مجله‌های مزون‌های اروپایی که به‌صورت فصلی یا سالیانه بود، تهیه می‌کردند و از تغییرات رنگ و فرم لباس با خبر شده و از آنان پیروی می‌کردند.
زمان محمد رضا شاه
در زمان سلطنت محمدرضا شاه از سال ۱۳۲۰ تا ۱۳۵۷ ه. ش به دلیل افزایش ارتباطات با کشورهای غربی و آمریکایی سیر تحول لباس و همگون شدن آن با البسه خارجی بیشتر شد.
مد لباس در دههٔ ۲۰ شمسی شامل لباسهای جلو بسته و جلو باز با یقهٔ انگلیسی بزرگ و سرشانه‌های پهن و کمرهای تنگ و چسبان بود، دامن‌های گشاد و پیلی دار که قدشان تا زانو بود، اما در اواخر این دهه قد دامن‌ها دوباره بلند شد. در دههٔ ۳۰ تنوع سبک‌های لباس بالا رفت و در دههٔ بعدی دامن‌های چین دار و پلیسه، کت و شلوارهای پاچه گشاد، دوپیس و... از سبک‌های طراحی لباس مرسوم بودند، جنس غالب پارچه‌هایی که در طراحی مد آن زمان به کار می‌رفت ژرسه و تریکوبود، و طرح‌ها چهار خانه، راه راه و جناقی بودند.
در دهه ۵۰ جوراب‌های خط دار به بازار عرضه شدند و سبک طراحی فرانسوی که شامل دامن‌های ماکسی، میدی و مینی بود، همچنین انواع کت و دامن دوپیس و جلیقه وارد ایران شدند، همچنین در این دهه فرح پهلوی البسه آراسته یه سوزن دوزی را در دربار باب کرده بود، از مشاهیر سوزن دوزی آن زمان می‌توان به مهتاب نوروزی اشاره کرد.
در آن دوره شهرهای بزرگ به‌دلیل خصوصیات اجتماعی و اقتصادی و ارتباطات فرهنگی همیشه محل صدور مد و لباس به شهرهای کوچک و حتی روستاها بودند. دو نیروی موثر در گسترش مد و مدگرایی، زنان و جوانان بودند؛ در دهه ۵۰ این دو نیروی موثر با تمام قوا به دنبال مد بودند، مد و لباس ایرانی در دهه ۵۰ تحت تاثیر دهه ۷۰ میلادی غرب، دچار یک تحول بزرگ شد. در دهه ۵۰، مجلات و ژورنال‌های غربی سهم عمده‌ای در مدگرایی جامعه به عهده داشتند، جریان رسمی نشریات وابسته به رژیم پهلوی مثل "زن روز"، "اطلاعات جوانان" و... این موج را تقویت می‌کردند، از سوی دیگر گروههای پانک، هیپی‌ها، آرایش موی مخصوص بیتل‌ها، جوانان شهرنشین ایرانی را تحت تاثیر قرار داده بود.
اولین طراح مد ایرانی
زینت جهانشاه دختر یکی از سرهنگ‌های وزارت جنگ آن دوره در آموزشگاه بین المللی "لته فراین" آلمان تحصیل کرد و پس از ازدواج با یکی از افسران نظام به سوئیس رفت و در آنجا حدود یکسال هنر خیاطی و روش برش روی مانکن را فرا گرفت، سپس به پاریس که یکی از مراکز اصلی صدور مد دنیا بوده و هست رفت و در آنجا در خیاطی تخصص پیدا کرد و همچنین تحت تعلیم "پیر بالمن" یکی از طراحان معروف آن زمان رموز خیاطی مدرن و بوتیک داری را یاد گرفت.
زینت جهانشاه در سال ۱۳۲۱ به همراه همسرش که یکی از افسران نظام بود به ایران بازگشت. او در بدو ورود به ایران، اقدام به افتتاح یک لباس فروشی و خیاط خانه در خیابان امیریه شهر تهران کرد و در مدت سه ماه موفق شد نود دست لباس زنانه برای هنگام صبح، عصر و شب، تولید کند و با پوشاندن به تن مانکن‌ها و دخترها، آنها را در معرض مشاهده پانزده تن از زنان از فرنگ برگشته قرار دهد که با مد روز اروپا آشنا بودند.
مد لباس جهان شاه، آمیزه‌ای از مدهای غربی و دید شخصی‌اش بود او برای تمام لباسهای ایرانی، از روی فصول یا گل‌ها نام انتخاب کرده بود. جنس لباس‌ها اغلب از مخمل و لمه بود. مدل پالتوها و آستین‌ها آزاد و یقه‌ها بسته بودند، کت‌ها و دامن‌ها نیز مناسب با اعتقادات دینی زنان ایرانی طراحی شده بود و پیراهن‌های شب به سبک دکولته طراحی شده بودند و روی آنها منجوق و پولک دوزی شده بود، به جلوی این لباس‌ها قسمتی اضافه می‌شد که به تن بایستند. کفش‌ها هم نوک گرد و بی پاشنه و باریک طراحی شده بود. در میان مدل‌های لباس، از پالتوی پوست و کلاه به علت گرانی پوست و عدم امکان فروش خبری نبود. از سوی دیگر جهان شاه کلاه دوز خوبی هم سراغ نداشت تا طرح‌هایش را به او سفارش دهد. در عوض کیفهای مدل "موت" که هر دو دست در داخل آن قرار می‌گرفت به نمایش گذاشته شده بود. رنگهایی که در مدل‌ها استفاده شده بود بیشتر سیاه و قهوه‌ای بود.
البته جهان شاه در نمایش مدل‌های خود به بازدیدکنندگان با مشکلاتی هم روبرو بود از جمله روش راه رفتن و ایستادن مانکن‌ها و سادگی و بی‌آرایشی گیسوانشان، به ویژه در مورد آخر، آرایشگاه‌های خاصی برای این کار در ایران وجود نداشت. با این حال زنانی که وصف نمایش خیره کننده جهانشاه را شنیده بودند استقبال زیادی از جادوی مد او کردند و کار او رونق فراوانی گرفت.
این زن پس از ده سال از افتتاح مغازهٔ لباس فروشی و خیاط خانه خود به فکر استفاده از مدل لباسهای قدیمی در کار خود افتاد و با الهام از موزه مردم شناسی مانتویی را طراحی کرد که شبیه ردای مردان قدیمی بود و آستین‌های گشادی داشت که با استقبال فراوانی روبرو شد. او تا سال ۱۳۷۴ خورشیدی به کار خیاطی و مدسازی ادامه داد، وی شروع کننده راهی شد که ابتدا توسط فرزندش و سپس دیگران ادامه یافت.
پس از انقلاب ۱۳۵۷
دهه ۶۰
بعد از انقلاب 1357 و کاهش فراگیری مد و فرهنگ غربی در سطح جامعه و حتی در شهرهای بزرگ، فرهنگ پوشش ایرانیان نیز دچار تحول شد. میل به ساده‌زیستی، دوری از مد و جنگ ایران و عراق ، باعث شدند مد در دهه ۶۰ شمسی به حاشیه برود، لباس زنان در این سالها به مانتو و چادر و لباس مردان به شلوارهای پارچه‌ای گشاد و پیراهن‌های ساده تغییر یافت. لباس رسمی و اداری در این سالها هم کت و شلوار بدون کراوات بود. دهه ۶۰، کراوات به‌عنوان نمادی از فرهنگ غربی به حاشیه رفت و به اقشار خاصی از جامعه منحصر شد.
دهه ۷۰
با پایان جنگ و از میان رفتن الزامات خاص اقتصادی و سیاسی آن و آغاز دوره تاثیر همه جانبه رسانه‌هایی چون ویدئو و ماهواره، دوباره موج مدگرایی در جامعه آغاز شد. کاهش سختگیری‌ها و افزایش واردات البسه خارجی هم در تشدید این فضا موثر بود. دهه ۷۰ کم‌کم شلوارهای پارچه‌ای جای خود را به جین‌های تنگ داد و پیراهن‌های معمولی مردانه به تی‌شرت تبدیل شد. مدل‌های مختلف روسری و مانتو و تنوع در این حوزه، اتفاق مهم لباس زنانه ایرانی در دهه ۷۰ بود. برای مثال می‌توان به مدل مانتوی خفاشی اشاره کرد.
دهه ۸۰
سرعت تحول مد در دهه ۸۰ به علت ظهور اینترنت در خانه‌های مردم بسیار بالا بود، به طوری که شاید هر سال یک مد در جامعه می‌آمد و برچسب "دمده" یا "از مدافتاده" به لباسهای نه‌چندان کهنه داخل کمدها می‌خورد. مانتو فروشی‌ها آنقدر زیاد و متنوع بودند که قیمت آن کمتر با افزایش روبه‌رو می‌شد و جزو متنوع‌ترین و ارزان‌ترین تن‌پوش‌های دهه ۸۰ بودند.
دهه۹۰
در اواخر دههٔ هشتاد آشفتگی بازار پوشاک دولت مردان ایرانی را متوجه کرد که تا کنون از این عرصه و سیع رقابتی غفلت کرده‌اند و آنان را وادار کرد تا به طراحی لباس به عنوان یک ابزار فرهنگی توجه داشته باشند و به همین جهت ساماندهی مد و لباس به وزارت ارشاد واگذار شد. این وزارت خانه با برگزاری مسابقهٔ طراحی مد و لباس فجر هنرمندان را به رقابت کشاند و برای اولین بار در ایران طراحی مد و لباس به عنوان یک هنر در کنار هنرهای دیگر مطرح شد. پس از آن و در آغاز دههٔ نود شوهای زندهٔ لباس و انواع نمایشگاه‌ها فرصت پیدا کردند خود را به عرصهٔ ظهور برسانند و حتی مؤسساتی در زمینهٔ پژوهش پوشاک ایرانی به ثبت رسیدند. اولین مؤسسه پژوهشی ثبت شده در زمینهٔ پوشاک ایرانی، مانا هنر ایرانیان نام دارد.
طراحان مطرح ایرانی
از معدود طراحان مد مطرح ایرانی می‌توان به بیژن پاکزاد (زادهٔ ۱۵ فروردین ۱۳۲۳ در تهران - ۲۷ فروردین ۱۳۹۰ بورلی هیلز) و نیما بهنود و بوریس بیژن صابری اشاره کرد.
امروزه به علت وجود قوانین پوشش اسلامی در ایران که بر اساس آن زنان ملزم به پوشاندن سرتا پای بدن خود هستند هنر طراحی مد محدود به پوششی به نام "مانتو" و چادرهای اسلامی شده است. مانتو که واژه‌ای فرانسوی است به لباس یا پالتوی بلند اشاره دارد و پس از انقلاب اسلامی ایران جزو کدهای لباسی زنان محسوب می‌شود. در سالهای اخیر پس از موفقیت نیما بهنود طراح مد ایرانی ساکن آمریکا که لباس‌هایی با مُهرهای قدیمی و خطوط نستعلیق فارسی طراحی کرد که بسیار مورد استقبال قرار گرفت، سبک طراحی لباس ایرانی به سمت لباس‌هایی رفت که تلفیقی از طرح و سبک سنتی و سادگی و راحتی لباسهای مدرن باشد. برای مثال می‌توان به مانتوهای گشاد و عبا مانند در رنگ‌های شاد و با نقش و نگارهای سنتی محدود برای زنان و شال‌هایی با طرح سنتی و یا خطوط نستعلیق برای پوشش سر و بلوزهایی با همین سبک برای مردان و همچنین کیف‌هایی از جنس جاجیم اشاره کرد.
قوانین و مقررات طراحی مد
یک طراح لباس (به انگلیسی: طراحی مد) از ترکیب خطوط، تناسب، رنگ و بافت، شکل مناسب جامه را تصور می‌کند، اگرچه داشتن مهارت‌هایی مثل خیاطی و الگو کاری برای یک طراح لباس می‌توانند سودمند باشند اما به عنوان پیش شرط برای تبدیل شدن به یک طراح لباس موفق در نظر گرفته نمی‌شوند. بسیاری از طراحان مد به طور رسمی آموزش دیده‌اند و یا دورهٔ کارآموزی گذرانده‌اند.
یک طراح فنی (به انگلیسی: Technical Designer) با گروه طراحی و کارخانه‌های خارج از کشور کار می‌کند، وظیفهٔ طراح فنی اطمینان از ساخت و تولید صحیح پوشاک، انتخاب مواد اولیه و پارچه‌های مناسب و تناسب و اندازهٔ درست لباس هاست. طراح فنی نمونهٔ اولیهٔ پوشاک را بر روی تن یک مدل با تناسب کامل امتحان می‌کند و تصمیم می‌گیرد که کدام یک از تناسب‌ها و ساختارها را پیش از تولید انبوه نمونه‌های اولیه باید تغییر دهد.
یک طراح الگو یا الگو بُر (به انگلیسی: Pattern maker(Pattern cutter)) طرح اولیه اشکال، اندازه‌ها و تکه‌های لباس را مسوده می‌کند، این پیش نویس‌ها ممکن است به صورت دستی با کمک ابزار اندازه گیری، روی کاغذ باشد و یا با استفاده از نرم افزار کامپیوتری CAD انجام شود. روش دیگری که برای درآوردن طرح و اندازهٔ لباس‌ها انجام می‌شود آویزان کردن پارچه‌ها به طور مستقیم روی فرم لباس است. حاصل کار طراح الگو این است که می‌توان از اندازه‌ها و قطعات الگوی طراحی شده برای تولید لباس مورد نظر استفاده کرد. معمولاً برای کار کردن به عنوان طراح الگو آموزش رسمی امری الزامی است.
یک خیاط(به انگلیسی: خیاط) سفارش لباسهای طراحی شده را می‌گیرد و بنا به اندازهٔ مشتری آنها را می‌دوزد. به خصوص لباس‌هایی چون کت و شلوار، کت و دامن و غیره. معمولاً یک خیاط باید دورهٔ کارآموزی و یا آموزش رسمی دیگری را گذرانده باشد.
یک طراح پارچه (به انگلیسی: Textile Designer)، بافت پارچه را طراحی می‌کند و آن را برای لباس و مبلمان چاپ می‌کند. اکثر طراحان پارچه به طور رسمی به عنوان کارآموز و در مدارس عالی آموزش دیده‌اند.
یک طراح سبک یا مشاور مد (به انگلیسی: Stylist) لباس‌ها، جواهرات و لوازم جانبی را با هم هماهنگ می‌کند تا در عکاسی مد (به انگلیسی: عکاسی مد) و یا در دفیله (به انگلیسی: catwalk) به معرض نمایش گذاشته شود. طراح سبک ممکن است برای هماهنگ کردن لباس با مشتری فردی نیز کار کند. بسیاری از طراحان سبک در زمینه‌های طراحی مد، تاریخچهٔ مد و لباسهای تاریخی آموزش دیده‌اند و دارای سطح بالایی از تجربه و تخصص در زمینهٔ بازار مد جاری و روند بازار در آینده هستند. با این حال برخی از طراحان سبک به سادگی با داشتن یک حس زیبایی شناسی قوی بین لباس‌ها هارمونی برقرار می‌کنند و یک ظاهر عالی می‌آفرینند.
یک خریدار مد (به انگلیسی: Fashion buyer) ترکیبی از لباسهای موجود در مغازه‌های خرده فروشی، مغازه‌های بزرگ و فروشگاه‌های زنجیره‌ای را انتخاب کرده و می‌خرد. بسیاری از خریداران مد در مطالعات تجارت و بازرگانی و/یا مطالعات مد آموزش دیده‌اند.
یک دوزنده (به انگلیسی: Seamstress) لباسهای ماشینی یا لباسهای تولیدی‌ها را با دست و یا با چرخ خیاطی می‌دوزد. این نوع دوزنده‌ها اغلب به عنوان اپراتور چرخ خیاطی در تولیدی‌ها و کارگاه‌ها و یا در فروشگاه‌های پوشاک کار می‌کنند و معمولاً مهارتی در طراحی و برش پوشاک و یا درست کردن اندازه‌های لباس روی مدل را ندارند و تنها دوخت‌های سادهٔ لباس را انجام می‌دهند.
یک معلم طراحی مد (به انگلیسی: teacher of fashion design) مسئول آموزش هنر، صنایع دستی و مهارت‌های طراحی مد در مدارس عالی مد یا دانشگاه‌های هنر است.
یک فروشندهٔ لباسهای سفارشی (به انگلیسی: costume clothier) برای مناسبت‌های مختلف سفارش لباسهای مجلسی و رسمی می‌گیرد و به مشتری‌هایش می‌فروشد.
یک خیاط زنانه (به انگلیسی: dressmaker) در زمینهٔ لباسهای مخصوص زنان تخصص دارد، لباسهای روز، نیمه رسمی و رسمی، لباسهای کار، کت و شلوار، کت و دامن، لباس عروس، لباس ورزشی و لباس زیر زنانه.
یک تصویرگر (به انگلیسی: illustrator) برای تبلیغات بازرگانی رنگ و طرح لباس‌ها را ترسیم می‌کند.
یک گمانه زن مد (به انگلیسی: Fashion forecaster) رنگ‌ها، سبک‌ها و اشکال محبوب احتمالی در روند مد را پیش بینی می‌کند تا قبل از آماده شدن پوشاک برای فروش در فروشگاه‌ها آنچه را که باب طبع مردم قرار خواهد گرفت ارائه دهد.
یک مدل (به انگلیسی: Model) برای نمایش در نمایشگاههای مد، دفیله و یا عکس‌های مجلات مد و تبلیغات تجاری لباسهای طراحی شده را به تن می‌کند.
یک مدل شایسته (به انگلیسی: fit model) با پوشیدن و اظهار نظر درمورد تناسب نمونهٔ اولیهٔ لباس طراحی شده به طراح مد درحین ساخت لباس و بعد از آن کمک می‌کند، مدل‌های شایسته برای انجام این مهم باید تناسب اندام ویژه‌ای داشته باشند.
یک روزنامه نگار مد (به انگلیسی: fashion journalist) در مورد مد پوشاک و یا گرایش‌ها و روندها آن برای مجلات و روزنامه‌ها مقاله می‌نویسد.
یک متخصص دگرش (به انگلیسی: alteration specialist یا alterationist) مسئول تنظیم تناسب نهایی پوشاک است، به ویژه لباسهای ماشینی، و گاهی اوقات مدل آنها را دوباره تغییر می‌دهد.(تبصره: به رغم اینکه خیاط‌ها تغییرات و تنظیمات تناسب لباس‌ها را برای مشتریها انجام می‌دهند همهٔ متخصص‌های دگرش خیاط نیستند.)
یک مشاور تصویری (به انگلیسی: Image Consultant) در مورد سبک‌ها و رنگهایی به چهره و رنگ پوست و مو و اندام مشتریها می‌نشیند مشاوره می‌دهد.